Zespół policystycznych jajników to choroba związana z nieregularnymi cyklami miesiączkowymi, objawami hiperandrogenizacji i zwiększoną częstością niepłodności. Prowadzi jednak również do zaburzeń metabolicznych.

CELE ARTYKUŁU

Po przeczytaniu artykułu Czytelnik powinien umieć:

• podać kryteria rozpoznania zespołu policystycznych jajników
• zdefiniować patogenezę prowadzącą do jego powstania
• wymienić choroby, z którymi należy różnicować zespół
• wymienić powikłania związane z obecnością zespołu
• przedstawić metody leczenia z uwzględnieniem opieki internistycznej

Wprowadzenie

Zespół policystycznych jajników (PCOS – polycystic ovary syndrome) to najczęstsza endokrynopatia u kobiet w wieku rozrodczym. Dane epidemiologiczne szacują, że częstość jej występowania to 5-10%. Kryteria rozpoznania zespołu ewoluowały, począwszy od 1991 r., kiedy przyjęto kryteria NIH (National Institutes of Health).¹

Rozpoznanie

W diagnostyce stosuje się kryteria rotterdamskie z 2003 r. Zgodnie z nimi zespół rozpoznajemy, jeśli spełnione są przynajmniej 2 z 3 następujących kryteriów:

• oligoowulacja
• hiperandrogenizm kliniczny i/lub biochemiczny
• charakterystyczny obraz ultrasonograficzny jajników.

Ponadto należy wykluczyć inne przyczyny endokrynologiczne wywołujące podobne objawy kliniczne. Obowiązuje różnicowanie z otyłością prostą, chorobą/zespołem Cushinga oraz nieklasyczną przyczyną wrodzonego przerostu nadnerczy.²

Kiedy lekarz chorób wewnętrznych może podejrzewać PCOS?

Oligoowulację można podejrzewać, jeśli występują nieregularne cykle miesiączkowe (najczęściej rzadkie krwawienia miesiączkowe; >35 dni do 6 miesięcy) lub nie dochodzi do nich wcale (najczęściej to wtórny brak krwawienia miesiączkowego, czyli sytuacja, gdy u osoby wcześniej miesiączkującej krwawienie nie pojawia się >6 miesięcy).

Hiperandrogenizm kliniczny i/lub biochemiczny oznacza obecność trądziku lub nadmiernego owłosienia. Owłosienie pojawia się w miejscach typowych dla mężczyzn: broda, warga górna, bokobrody, piersi, wewnętrzne powierzchnie ud i pośladki. Obserwuje się również łysienie typu męskiego. Objawom może towarzyszyć podwyższone stężenie androgenów – testosteronu (T), siarczanu dehydroepiandrosteronu (DHEA-S) i androstendionu (A). Często łączy się to z obniżeniem stężenia globuliny wiążącej białka płciowe (SHGB – sex hormone binding globulin), wytwarzanej w wątrobie. Najczulszą metodą oceny hiperandrogenemii jest oznaczenie stężenia wolnego testosteronu (fT). W praktyce klinicznej stosuje się często wskaźnik wolnych androgenów wyliczany z pomiaru testosteronu i SHBG: FAI = T (nmol/l) × 100/SHBG (nmol/l). Prawidłowy wynik to <5. Obecność objawów klinicznych przy prawidłowym stężeniu androgenów jest również znamienna dla rozpoznania. Nadmierne owłosienie ocenia się przy użyciu skali Ferrimana-Gallweya.³