Obrzęk naczynioruchowy to samoograniczający się obrzęk podskórny lub podśluzówkowy, spowodowany zwiększeniem przepuszczalności naczyń pod wpływem wazoaktywnych mediatorów. Stanowi wyzwanie diagnostyczne i terapeutyczne dla klinicysty, ponieważ może zagrażać życiu pacjenta. Ponadto w wielu przypadkach trudno ustalić czynnik wyzwalający objawy.

CELE ARTYKUŁU

Po przeczytaniu artykułu Czytelnik powinien umieć:

• rozpoznać obrzęk Quinckego
• wdrożyć postępowanie terapeutyczne w przypadku obrzęku Quinckego
• rozpoznać przypadki obrzęku Quinckego wymagające pilnego skierowania chorego do szpitala
• wydać zalecenia choremu, u którego wystąpił obrzęk Quinckego

Wprowadzenie

Obrzęk naczynioruchowy może współwystępować z pokrzywką lub pojawiać się bez bąbli pokrzywkowych. Według ekspertów Europejskiej Akademii Alergii i Immunologii Klinicznej (EAACI – European Academy of Allergy and Clinical Immunology) określenie „obrzęk naczynioruchowy” odnosi się do stanu bez bąbli pokrzywkowych, który powinien być traktowany jako odrębna jednostka chorobowa.¹ „Obrzęk naczynionerwowy” jako odrębną chorobę opisał jako pierwszy niemiecki internista Heinrich Quincke w 1882 r., dlatego obrzęk naczynioruchowy nazywany jest często obrzękiem Quinckego.² Obrzęk współwystępujący z bąblami pokrzywkowymi powinno się traktować jako element obrazu klinicznego pokrzywki i opisywać razem z nią.

Jeżeli obrzęk naczynioruchowy i obrzęk towarzyszący pokrzywce obejmują tkanki górnych dróg oddechowych (szczególnie w okolicy gardła i krtani), mogą zagrażać życiu. Jest to zatem istotny problem diagnostyczny i terapeutyczny.

W 2012 r. grupa ekspertów (HAWK – Hereditary Angioedema International Working Group) pod patronatem EAACI (European Academy of Allergy and Clinical Immunology) opracowała klasyfikację i postępowanie w obrzęku naczynioruchowym.¹ Poniżej przedstawiono rekomendacje grupy HAWK uzupełnione o najnowsze dane.

Elementy patofizjologii obrzęku naczynioruchowego

W patofizjologii obrzęku naczynioruchowego mają znaczenie dwa główne mediatory: histamina i bradykinina.³ Wpływają one na zwiększenie przepuszczalności naczyń krwionośnych i powstanie obrzęku. Źródłem histaminy są komórki tuczne i bazofile, które mogą uwalniać mediatory pod wpływem połączenia antygenu z przeciwciałami IgE obecnymi na powierzchni komórek, ale również za sprawą wielu bodźców nieswoistych. Mechanizm IgE-zależny można potwierdzić poprzez wykrycie swoistych przeciwciał:

• w klasie IgE na powierzchni komórek tucznych za pomocą testów skórnych
• w surowicy.