Na temat dotychczasowej realizacji szczepień w Europie można mówić na podstawie wyników badania szczepień w sezonie 2007/2008 w 11 krajach Europy (w tym w Polsce). Realizacja szczepień w Polsce jest najniższa w każdej badanej grupie i wynosi w przypadku całej populacji 9,5%, w grupie osób >65 r.ż. – 13,9%, w grupie osób z innymi czynnikami ryzyka – 11,1%. Dla porównania, w Wielkiej Brytanii odsetki te wynoszą odpowiednio 28,7%, 70,2% i 56,0%. Odsetek zaszczepionych przeciwko grypie pracowników ochrony zdrowia jest także niski – w sezonie 2007/2008 wyniósł zaledwie 9%.¹⁸ Jak widać, powyższe założenia WHO w przypadku Polski wydają się niemożliwe do spełnienia.

Czynniki wpływające na decyzję o zaszczepieniu są związane z polityką refundacji oraz zaleceniami lekarza rodzinnego. Grupa badawcza Macroepidemiology of Influenza Vaccination (MIV) zaobserwowała ogólną zasadę, że szczepionki przeciwko grypie są przyjmowane częściej w krajach, w których istnieją wyraźne zalecenia i wdrożony jest program refundacji. Dorośli, zarówno zaszczepieni, jak i niezaszczepieni, wskazywali na lekarza lub pielęgniarkę jako osoby odgrywające główną rolę w podejmowaniu decyzji o zaszczepieniu, co świadczy o kluczowej roli pracowników opieki zdrowotnej w propagowaniu szczepionek.¹⁹

Najczęstsze przyczyny rezygnacji ze szczepienia przeciwko grypie to: niewystarczająca wiedza na temat zasadności prowadzenia profilaktyki przeciw grypie, obawa przed niepożądanymi objawami związanymi ze szczepieniem, brak jakichkolwiek informacji na temat szczepień, niechęć do jakichkolwiek działań medycznych (zastrzyków, kontrolnych badań, itp.) oraz koszty.²⁰

Szacuje się, że zaszczepienie 100% populacji z grupy ryzyka we wszystkich państwach Unii Europejskiej umożliwiłoby uniknięcie 7,22 mln przypadków grypy, zmniejszenie o 1,96 mln wizyt u lekarzy pierwszego kontaktu, a także uniknięcie 796 743 hospitalizacji. Umieralność związana z grypą zmniejszyłaby się o 68 537.²¹

Grypa stanowi znaczące obciążenie zdrowotne dla całej populacji, szczególnie dla osób aktywnych zawodowo.²¹ Wśród dorosłych roczny odsetek zakażeń wynosi 1-15%.¹ W związku z tym szczepienie wszystkich pracujących osób może przynieść znaczące korzyści nie tylko zdrowotne, ale i ekonomiczne. Biorąc pod uwagę koszty bezpośrednie związane z nieobecnością w pracy, szczepienie jest opłacalne.^22-25

Działania zmierzające do popularyzacji szczepień w zdrowej populacji będą miały na celu przede wszystkim zwiększanie świadomości ryzyka, jakie niesie choroba, a tym samym akceptacji dla szczepień. Wśród osób w podeszłym wieku i z grup ryzyka głównym celem szczepień jest poprawa osłabionej odpowiedzi immunologicznej. Wyzwanie stanowi problem dopasowania antygenowego szczepu wirusa wchodzącego w skład szczepionki oraz wirusa epidemicznego, co decyduje o skuteczności szczepionki.

Szczepienia personelu medycznego

Pracownicy służby zdrowia należą do grupy wysokiego ryzyka zakażenia i przenoszenia wirusa grypy z powodu bezpośrednich kontaktów z pacjentami, a wielu pracowników nie przestaje pracować, mimo że sami chorują. Grypa i choroba grypopodobna (ILI – influenza-like illness) wśród personelu medycznego stanowią nie tylko znaczący problem kliniczny, ale również ogromne obciążenie dla szpitalnych budżetów. W jednym badaniu udokumentowano 29,5% przypadków zarażenia ILI i wynikające z tego 4,3 dnia (na jednego pracownika) nieobecności w pracy oraz spadek wydajności stanowiący 0,05-0,1% całkowitych kosztów osobowych personelu.^26,27

Szczepienia prowadzone wśród personelu medycznego przynoszą wymierne korzyści. Przede wszystkim zmniejszają przenoszenie grypy w warunkach opieki zdrowotnej, a tym samym mają wpływ na zachorowalność i umieralność wśród pacjentów z grupy wysokiego ryzyka. Redukują również chorobowość personelu i nieobecność w pracy.²⁸

Podsumowanie

Grypa wciąż stanowi poważny problem zdrowia publicznego. Zapobieganie jej jest ważne nie tylko ze względów zdrowotnych, ale też i ekonomicznych. Dostępne preparaty szczepionek są prostą, bezpieczną i tanią metodą profilaktyki.