Hillary Rodham Clinton

Barack Obama

Odwiedzając lekarzy i szpitale w całym kraju, zdobywaliśmy informacje bezpośrednio od osób, które zetknęły się z problemem zwiększonych kosztów ubezpieczenia. W przypadku niektórych specjalności wysokie składki ubezpieczeniowe zmuszają lekarzy na przykład do rezygnacji z wykonywania pewnych zabiegów wysokiego ryzyka, a co za tym idzie – pozostawienia pacjenta bez możliwości skorzystania z pełnego zakresu usług medycznych. Rozmawialiśmy także z rodzinami, które doświadczyły błędów opieki lekarskiej. Stało się więc dla nas jasne, że aby znaleźć właściwe i sprawiedliwe rozwiązanie tego złożonego problemu, wszyscy zainteresowani – lekarze, szpitale, ubezpieczyciele i pacjenci – muszą ze sobą współpracować. Zamiast skupiać się na kilku obszarach, w przypadku których istnieją duże rozbieżności (np. możliwość wprowadzania ograniczeń w stosunku do odszkodowań finansowych przyznawanych pacjentom), należy podjąć dyskusję nad bardziej fundamentalną kwestią – koniecznością poprawy bezpieczeństwa pacjenta.

Powszechnie znane są dane z przełomowego raportu opublikowanego przez Institute of Medicine w 1999 r., według którego w Stanach Zjednoczonych 98 tys. zgonów każdego roku jest skutkiem błędów medycznych.¹ W raporcie podkreślono też, że ponad 90% tych zgonów wynika z wadliwego systemu i procedur, a nie z zaniedbania lekarzy. W związku z tym powinniśmy zmienić nasze nastawienie i nie obarczać odpowiedzialnością poszczególnych lekarzy czy organizacji służby zdrowia, tylko skupić się na reformie systemu, by podnieść jakość praktyki lekarskiej, uwzględniając przy tym bezpieczeństwo pacjenta.²

W celu poprawy zarówno bezpieczeństwa pacjenta, jak i atmosfery wokół odpowiedzialności zawodowej lekarzy, system musi zrealizować cztery cele: zmniejszenie liczby przypadków wyrządzenia pacjentowi szkody w wyniku błędów lekarskich, których można uniknąć, propagowanie otwartej komunikacji między lekarzami a pacjentami, zapewnienie pacjentom możliwości uzyskania sprawiedliwego odszkodowania w przypadku udowodnienia winy lekarza oraz redukcja składki ubezpieczenia od odpowiedzialności zawodowej dla lekarzy. Zajęcie się tylko jedną z tych kwestii nie rozwiąże problemu. Ograniczenie wypłat odszkodowań wynikających z błędu lekarskiego co prawda może zmniejszyć tempo wzrostu składek dla lekarzy ubezpieczających się od odpowiedzialności zawodowej, ale nie zapobiegnie niebezpiecznym dla pacjentów praktykom unikania przez lekarzy wykonywania zabiegów obarczonych dużym ryzykiem powikłań i nie zapewni sprawiedliwego odszkodowania dla pacjentów.³

Badania wykazują, że dla poszkodowanego pacjenta najistotniejszą kwestią przy podejmowaniu decyzji o wniesieniu sprawy do sądu nie jest samo zaniedbanie, ale nieefektywna komunikacja pomiędzy nim a lekarzem.⁴ Do procesów związanych z błędami lekarskimi często dochodzi, gdy niespodziewany, niepożądany wynik postępowania medycznego spotyka się z brakiem empatii ze strony lekarzy lub z odmową udzielenia niezbędnych informacji.⁴ Zapobieżenie kolejnym przypadkom błędów lekarskich wymaga ujawnienia już zaistniałych nieprawidłowości i ich analizy, co niewątpliwie wywoła napięcie w środowisku lekarskim.

Aktualny system kompensowania szkód nie wspiera otwartej komunikacji między lekarzem a pacjentem, co mogłoby korzystnie wpłynąć na bezpieczeństwo chorego. Wręcz przeciwnie, zagraża on bezpieczeństwu pacjenta poprzez tworzenie atmosfery strachu wokół kwestii odpowiedzialności lekarskiej. Badania konsekwentnie pokazują, że lekarze niechętnie rozmawiają o błędach medycznych, co jest zrozumiałe, uważają bowiem, że nie mają zapewnionej odpowiedniej ochrony prawnej.⁵ Ta powściągliwość utrudnia jednak wdrażanie systemowych i programowych działań zapobiegających błędom lekarskim.

Aby przezwyciężyć impas w debacie nad odpowiedzialnością medyczną, przedstawiliśmy projekt ustawy the National Medical Error Disclosure and Compensation (MEDiC Bill; S. 1784) pozwalający nakierować reformę na poprawę bezpieczeństwa pacjenta (patrz ramka). Zaproponowany program MEDiC zapewnia dotacje i pomoc techniczną dla lekarzy, szpitali, ubezpieczycieli i systemów opieki zdrowotnej w celu wdrożenia programów ujawniania błędów lekarskich i przyznawania odszkodowań. Model MEDiC popiera poufne ujawnianie pacjentom informacji o błędach medycznych, by dzięki temu czuli się bezpieczniej. Po wykryciu błędu powinno dojść do negocjacji odszkodowania dla pacjenta lub jego rodziny i wprowadzenia w życie odpowiednich procedur zapobiegających kolejnym nieprawidłowościom.

Zgodnie z naszą sugestią, w ramach przedstawianego programu lekarze powinni uzyskać określoną ochronę od odpowiedzialności zawodowej, by możliwe było stworzenie warunków dla ujawniania informacji medycznych. Promując poprawę komunikacji między lekarzem a pacjentem, ustawa ta powinna pomóc w rozwiązywaniu problemów poza salą rozpraw. W zamian lekarze korzystający z programu MEDiC mogliby liczyć na to, że oszczędności uzyskane dzięki zmniejszeniu kosztów obrony prawnej wpłyną na redukcję składek ubezpieczeniowych od odpowiedzialności zawodowej i zostaną wykorzystane na poparcie inicjatyw związanych z bezpieczeństwem pacjenta.

Program MEDiC oparty jest na rozpowszechnionych w całym kraju programach modelowych, które udowodniły, że możliwa jest ochrona zarówno pacjentów, jak i lekarzy przy jednoczesnej poprawie jakości opieki zdrowotnej. Wiele systemów szpitalnych i ubezpieczycieli oferujących ubezpieczenia od odpowiedzialności zawodowej już prowadzi politykę ujawniania błędów medycznych. Dzięki temu lekarze, ubezpieczyciele i szpitale osiągnęli redukcję kosztów administracyjnych i prawnych. Badania wykazały też, że pacjenci mają większe zaufanie do lekarzy i są bardziej zadowoleni z opieki medycznej. Za sprawą wdrożenia programu ujawniania błędów medycznych do sądu wniesiono mniejszą liczbę pozwów, obniżyły się koszty prawne, przyspieszono wypłacanie odszkodowań dla pacjentów, wzrosła też liczba chorych, którzy uzyskali rekompensatę za doznane szkody.

Rycina. Wyniki Medical Error Disclosure Program Uniwersytetu Michigan

Wiele programów wykazało związek między odpowiedzialnością zawodową lekarzy a bezpieczeństwem pacjenta. W 2002 r. Health System Uniwersytetu Michigan rozpoczął program, który obejmował trzy elementy: niekwestionowane przypadki, w których pacjent doznał szkody z powodu błędu lekarskiego, i odszkodowanie wypłacane było szybko i sprawiedliwie; agresywnie bronione sprawy, które szpital uważa za bezzasadne; badanie wszystkich niepożądanych zdarzeń w celu wskazania procedur, które można by poprawić. Przed sierpniem 2001 r. do organizacji wpłynęło ok. 260 skarg i spraw sądowych oczekujących na rozpatrzenie w ustalonym czasie. Od sierpnia 2005 r. liczba ta spadła do 114 (patrz rycina). Średni czas od wniesienia roszczeń do ich rozpatrzenia skrócił się z ok. 21 miesięcy do mniej niż 10 miesięcy. Roczne koszty sporów sądowych obniżyły się z ok. 3 mln dol. do 1 mln. System opieki zdrowotnej zaczął reinwestować te oszczędności w automatyzację systemu sprawozdawczego związanego z bezpieczeństwem pacjenta. Od czasu wprowadzenia w życie tego programu Health System Uniwersytetu Michigan zwiększył liczbę praktykujących klinicystów i lekarzy ze specjalizacjami wysokiego ryzyka, takimi jak położnictwo i ginekologia oraz neurochirurgia.

W 1987 r. po dwóch przypadkach błędu lekarskiego, które kosztowały łącznie ponad 1,5 mln dol., Veterans Affairs Hospital w Lexington, w stanie Kentucky, przyjął politykę ujawniania błędów medycznych polegającą na szybkim wypłacaniu odszkodowań poszkodowanym pacjentom. Po 19 latach takiej praktyki wydatki szpitala wynikające z odpowiedzialności za błędy lekarskie uległy znacznej redukcji w porównaniu z innymi ośrodkami. Według danych koszty szpitala związane z jednym roszczeniem wynoszą ok. 15 tys. dol., podczas gdy w innych instytucjach Veterans Affairs ponad 98 tys. dol. Skrócił się także średni czas trwania spraw z 2-4 lat do 2-4 miesięcy i uległy redukcji koszty obrony prawnej. To tylko dwa przykłady takich programów, ale ich rezultaty są zgodne z wynikami innych organizacji, które zastosowały podobny model.

Zdajemy sobie sprawę, że wprowadzenie w życie programu MEDiC nie będzie proste. Należy stworzyć atmosferę bezpieczeństwa i zaufania, by umożliwić otwartą komunikację między lekarzami i pacjentami o niepożądanych skutkach leczenia. Początkowo trudno będzie wychwycić błędy lekarskie. Aczkolwiek organizacje, które włączyły programy ujawniania błędów medycznych do swojej działalności, już skuteczniej rozwiązują spory w mniej konfliktowy sposób, gwarantując sprawiedliwe odszkodowania poszkodowanym i poprawę opieki nad pacjentami. Wierzymy, że MEDiC Bill zapewni rozsądne rozwiązania, co pozwoli uniknąć politycznych problemów, które hamowały inne próby reformowania systemu medycznej odpowiedzialności.