W SKRÓCIE

Nadciśnienie tętnicze jest bardzo częstą chorobą, ale u większości pacjentów może być kontrolowane za pomocą odpowiedniego leczenia. U niewielkiego odsetka chorych jest ono jednak oporne na leczenie. U osób cierpiących na tak zwane oporne nadciśnienie tętnicze dla poprawienia skuteczności leczenia konieczne są odpowiednie działania diagnostyczne. Istnieją bowiem różne czynniki, które mogą utrudniać kontrolę nadciśnienia. Należy zatem dążyć do określenia możliwych przyczyn opornego na leki nadciśnienia tętniczego i ich eliminacji, co powinno przynieść normalizację ciśnienia krwi. W tej szczególnej grupie chorych oprócz poszukiwania przyczyn wtórnego nadciśnienia tętniczego należy wdrożyć agresywne leczenie (niefarmakologiczne i farmakologiczne), by nie dopuścić do wzrostu ryzyka powikłań i zgonów.

Wprowadzenie

Dziś, w erze nowoczesnych leków przeciwnadciśnieniowych, nadciśnienie tętnicze oporne na leczenie występuje dość rzadko. Większość chorych na pierwotne nadciśnienie tętnicze udaje się skutecznie leczyć jednym lub kilkoma lekami. Definicje nadciśnienia tętniczego opornego na leczenie są różne, jednak zasadniczo problem ten rozpoznaje się w sytuacji, gdy za pomocą optymalnie prowadzonej terapii trzema lekami, w tym lekiem moczopędnym, nie udaje się obniżyć ciśnienia do zalecanych wartości (tab. 1). W przypadku osób z izolowanym nadciśnieniem skurczowym za oporność na leczenie tradycyjnie uważano niemożność obniżenia ciśnienia skurczowego poniżej 160 mmHg mimo stosowania wielu leków. Najnowsze doniesienia wyraźnie wskazują jednak, że docelowo ciśnienie skurczowe powinno także w tym typie nadciśnienia wynosić <140 mmHg. O ile przypadki prawdziwie opornego nadciśnienia tętniczego spotyka się w ośrodkach specjalizujących się w leczeniu nadciśnienia, o tyle w całej populacji chorych na nadciśnienie występują rzadko; u większości pacjentów z niepowikłanym nadciśnieniem stosowanie leków w odpowiednich skojarzeniach i optymalnych dawkach jest wystarczająco skuteczne.

Etiologia

Gdy standardowe leczenie farmakologiczne jest nieskuteczne, należy poszukiwać przyczyn takiego stanu (główne przyczyny opornego nadciśnienia tętniczego wymieniono w tabeli 2). Przed wprowadzeniem zasadniczych zmian w terapii przeciwnadciśnieniowej należy odpowiedzieć sobie na następujące pytania: Czy pacjent rzeczywiście cierpi na oporne nadciśnienie tętnicze? Czy występują jakieś czynniki utrudniające kontrolę ciśnienia krwi zależne od chorego lub środowiskowe? Czy nie mamy do czynienia z pozorną opornością na leczenie? Czy nie występują działania niepożądane leków lub niekorzystne interakcje lekowe? Czy nadciśnienie tętnicze nie ma charakteru wtórnego, np. naczyniowo-nerkowego? Czy nie doszło do aktywacji jakiś mechanizmów (presyjnych), które są odpowiedzialne za wzrost ciśnienia tętniczego mimo stosowania leków przeciwnadciśnieniowych?