W skrócie

Czas protrombinowy (PT) i czas częściowej tromboplastyny po aktywacji (APTT) należą do najczęściej zlecanych testów krzepliwości krwi. W 2005 r. w klinice Mayo wykonano ponad 140 tys. testów PT i ponad 95 tys. APTT. Do najczęstszych wskazań do ich wykonania należą monitorowanie działania leków przeciwzakrzepowych, wstępna ocena krwotoku oraz badania przedoperacyjne. W wielu ośrodkach nadal dostępny jest test na czas krwawienia (BT), choć nie jest on wykonywany często. Nieprawidłowe wyniki tych badań (wydłużone PT, APTT, czas krwawienia), a szczególnie testów przeprowadzonych w celu wstępnej oceny krwotoku lub w ramach badań przedoperacyjnych, mogą stanowić problem diagnostyczny dla lekarza niehematologa. Przedstawiamy przegląd głównych czynników mających wpływ na wyniki testów, a także praktyczne podejście do oceny wydłużonego PT, APTT i czasu krwawienia oraz wskazujemy, jakie dodatkowe testy są zalecane i kiedy należy rozważyć konsultację ze specjalistą.

Czas protrombinowy (PT), czas częściowej tromboplastyny po aktywacji (APTT) oraz czas krwawienia to badania przesiewowe w kierunku hemostazy. Typowe wskazania do wykonania tych badań obejmują objawy krwawienia, monitorowanie leczenia lekami przeciwzakrzepowymi oraz rutynowe badania przedoperacyjne. W 2005 r. w klinice Mayo wykonano ponad 140 tys. testów PT i ponad 95 tys. testów APTT; w tym samym czasie częstość wykonywania testu oceny czasu krwawienia znacznie spadła. Oprócz oczekiwanego wydłużenia PT i APTT u pacjentów leczonych przeciwzakrzepowo nieprawidłowe wyniki testów u chorych z objawami lub bez objawów usprawiedliwiają dalsze badania w celu określenia, czy u podłoża takich wyników nie leży nabyte bądź dziedziczne zaburzenie krzepnięcia, szczególnie w przypadku chorych, którzy oczekują na zabieg chirurgiczny. W tej pracy omawiamy hemostazę i postępowanie w przypadku pacjenta z wydłużonym PT lub APTT oraz wydłużonym czasem krwawienia.

Układ hemostazy

Do interpretacji przesiewowych badań oceniających krzepnięcie konieczne jest podstawowe zrozumienie procesu hemostazy, który szczegółowo omówiono w innej pracy.¹ Kiedy płytki i czynniki krzepnięcia krążą w postaci nieaktywnej, krew swobodnie przepływa w układzie naczyniowym. Uszkodzenie naczynia i wynikające z tego przerwanie ciągłości śródbłonka prowadzi jednak do inicjacji złożonej odpowiedzi hemostatycznej, szeroko klasyfikowanej jako odpowiedź pierwotna lub wtórna. W hemostazie pierwotnej w wyniku uszkodzenia naczynia dochodzi do: 1) skurczu naczynia; 2) przerwania śródbłonka i ekspozycji podśródbłonkowego kolagenu, co prowadzi do adhezji płytek, w czym pośredniczy czynnik von Willebranda; 3) aktywacji i agregacji płytek, wynikiem czego jest powstanie czopu płytkowego. W hemostazie wtórnej dochodzi do jednoczesnej ekspozycji podśródbłonkowego czynnika tkankowego, co prowadzi do aktywacji kaskady krzepnięcia i w ostateczności do powstania hemostatycznego skrzepu fibrynowego.