Sympozjum: kardiodiabetologia
Nadciśnienie u chorych z cukrzycą i zespołem metabolicznym. Patofizjologia i nowości terapeutyczne
Sudha Ganne, MD
Surender K. Arora, MD
Olena Dotsenko, MD
Samy I. McFarlane, MD, MPH
Adam Whaley-Connell, DO, MSPH
W skrócie
W XXI w. grozi nam epidemia nadciśnienia tętniczego i cukrzycy typu 2. Te dwie choroby są składowymi zespołu metabolicznego. Udowodniono już związek pomiędzy nadciśnieniem tętniczym, cukrzycą typu 2 i innymi nieprawidłowościami naczyniowymi i metabolicznymi, tworzącymi zespół metaboliczny. W USA na nadciśnienie tętnicze choruje blisko 70 mln osób, a na całym świecie ponad 1 mld. Na zespół metaboliczny cierpi 44% Amerykanów powyżej 60 r.ż. i chorych stale przybywa. Nadciśnienie tętnicze związane z zespołem metabolicznym ma pewne charakterystyczne cechy; coraz więcej doniesień potwierdza wpływ aktywacji tkankowego układu renina-angiotensyna na dysfunkcję śródbłonka, wystąpienie mikroalbuminurii, insulinooporności, a w konsekwencji na zwiększenie ryzyka chorób sercowo-naczyniowych i przewlekłej niewydolności nerek. Traktowanie nadciśnienia tętniczego jako choroby metabolicznej i jednocześnie naczyniowej wyznacza nowe kierunki leczenia.
Wprowadzenie
Zespół metaboliczny jest definiowany jako zbiór wzajemnie powiązanych lipidowych i nielipidowych czynników ryzyka, predysponujących do wystąpienia choroby sercowo-naczyniowej i przewlekłej niewydolności nerek. Mimo że różne gremia ekspertów podają różne definicje tego zespołu (tab. 1), do jego podstawowych składowych niezmiennie zalicza się otyłość brzuszną, nadciśnienie tętnicze i nietolerancję glukozy lub cukrzycę; ponadto uwzględnia się stany zapalne i zwiększoną krzepliwość krwi (nie włączono ich jednak do definicji). Największe znaczenie w patogenezie zespołu metabolicznego ma insulinooporność i hiperinsulinemia. Wraz z narastaniem epidemii otyłości i cukrzycy typu 2 zdumiewająco rośnie liczba rozpoznań zespołu metabolicznego.
Z uwagi na niewielkie różnice w kryteriach diagnostycznych zespołu metabolicznego dane o chorobowości różnią się zależnie od kontynentu i populacji. Dowody pochodzące z badania San Antonio1 i badania Insulin Resistance Atherosclerosis Study2 świadczą, że kryteria WHO są skuteczniejsze w wykrywaniu cukrzycy typu 2, podczas gdy kryteria National Cholesterol Education Program Adult Treatment Panel III (NCEP ATP III) są lepsze w ocenie ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Szacuje się, że ok. 44% Amerykanów powyżej 60 r.ż. spełnia kryteria zespołu metabolicznego ustalone przez NCEP ATP III. Chorobowość związana z zespołem metabolicznym rośnie z wiekiem i dotyczy 44% osób w wieku 60-69 lat w porównaniu z zaledwie 7% osób w wieku 20-29 lat. Ponadto jest ona wyższa w niektórych grupach etnicznych, szczególnie wśród Latynosów.3 Mamy wiele dowodów na związek zespołu metabolicznego ze zwiększonym ryzykiem rozwoju chorób sercowo-naczyniowych, nawet jeśli początkowo te choroby i cukrzyca nie występują, a także dowody na związek z przewlekłą niewydolnością nerek.3-10 Nic w tym dziwnego, ponieważ składowe zespołu metabolicznego są niezależnymi czynnikami ryzyka chorób sercowo-naczyniowych i przewlekłej niewydolności nerek, a nagromadzenie takich czynników u jednej osoby zwiększa to ryzyko.