Horyzonty medycyny
Leczenie niedoczynności kory nadnerczy w ciężkim stresie i po zabiegach chirurgicznych
Wiebke Arlt Christopher J. Mowatt
Gdy podczas wizyty w Londynie jesienią 1947 r. kongresman Kennedy ciężko zachorował, co objawiało się osłabieniem, nudnościami, wymiotami i hipotonią, otrzymał sakrament namaszczenia chorych. Lekarz, który rozpoznał u niego chorobę Addisona, powiedział jednemu z przyjaciół Kennedy’ego, że „pozostał mu niecały rok życia”. 1
Na szczęście chorobę zdiagnozowano w czasie, gdy dokonał się olbrzymi postęp w badaniach nad działaniem hormonów steroidowych, w których największym przełomem była synteza kortyzonu, za co Edward Kendall, Tadeusz Reichstein i Phillip Hench otrzymali w 1950 r. Nagrodę Nobla.
John F. Kennedy na skutek stresu podczas kampanii wyborczych kilkakrotnie jeszcze przebył przełom nadnerczowy. W czasie, gdy był senatorem, musiał także poddać się zabiegowi chirurgicznemu, co jest niebezpieczne dla chorych z chorobą Addisona. Szczęśliwie przeżył stres poważnej operacji kręgosłupa lędźwiowego i miednicy dzięki wlewowi z hydrokortyzonu. W owym czasie było to całkowitą nowością i z tego powodu w 1955 r. opublikowano opis jego przypadku w Archives of Surgery American Medical Association.2
Wprowadzenie
Ponad 100 lat wcześniej francuski fizjolog Bernard spekulował, że „środowisko wewnętrzne” musi być stałe, aby podtrzymać życie. Jego teoria, że organizm w reakcji na wpływ otoczenia dąży do zachowania stałości środowiska wewnętrznego, jest nadal jednym z dogmatów medycznych. Thomas Addison pierwszy powiązał „chorobę torebek nadnerczowych” z objawami klinicznymi niedoczynności kory nadnerczy. Wówczas jednak nie było wiadomo, jak ją leczyć, i niedługo po rozpoznaniu chory umierał. Zmniejszone stężenie glikokortykosteroidów w tkankach podczas ostrego stresu jest ważną reakcją obronną organizmu. Oś podwzgórze-przysadka-nadnercza (HPA – hypothalamic-pituitary-adreanal) odgrywa główną rolę w zdolności organizmu do odpowiedzi na stres wywołany właściwie każdym zagrożeniem homeo-stazy, takim jak zakażenie, uraz czy zabieg chirurgiczny. Znaczenie kortykosteroidów dla przeżycia zilustrowały wyraźnie badania Dunlopa, w których analizował on wyniki przeżycia chorych leczonych z powodu niedoczynności kory nadnerczy w latach 1928-1962.3 Przed 1939 r. większość pacjentów umierała w ciągu dwóch lat od postawienia rozpoznania. Gdy dostępny stał się octan dezoksykortyzonu, zwiększyło to znacznie przeżywalność, a po wprowadzeniu w 1949 r. kortyzonu (oczyszczonego preparatu glikokortykoidowego) pacjenci z chorobą Addisona byli w stanie prowadzić prawie normalne życie.
