W SKRÓCIE

Patogeneza bezsenności jest złożona. Aby skutecznie leczyć bezsenność, należy określić wszystkie wypływające na jej wystąpienie czynniki. Na nie należy nakierować dalsze działania. Krótkotrwałe leczenie farmakologiczne jest zazwyczaj bezpieczne i skuteczne. Długotrwałe stosowanie leków nasennych nie jest wskazane z powodu ryzyka tolerancji i uzależnienia. W leczeniu bezsenności skuteczna okazała się terapia poznawcza i behawioralna. Badania prospektywne wykazały wyższość terapii poznawczo-behawioralnej, samej lub w połączeniu z lekami nasennymi, nad stosowaniem samych leków nasennych.

Bezsenność można ogólnie zdefiniować jako subiektywne odczucie problemów z zaśnięciem, utrzymaniem ciągłości snu, przedwczesnym budzeniem się czy snem nieregenerującym. W populacji ogólnej jest to jedna z najczęściej zgłaszanych dolegliwości. Około 10-20% badanych zgłaszało bezsenność nasiloną w stopniu umiarkowanym do ciężkiego (biorąc pod uwagę ciężkość i następstwa w ciągu dnia).^1-3

Dwa najczęściej stosowane systemy diagnostyczne, International Classification of Diseases, 10th Revision⁴ i The Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, Fourth Edition, Test Revision,⁵ wyróżniają bezsenność pierwotną (nieorganiczną) i liczne podtypy bezsenności wtórnej. Najczęstszą przyczyną bezsenności wtórnej są zaburzenia psychiczne. Szacuje się, że u 35-40% pacjentów skarżących się na bezsenność rozpoznano co najmniej jedno zaburzenie psychiatryczne. Najczęściej są to zaburzenia afektywne, lękowe i związane z nadużywaniem substancji psychoaktywnych. Dowiedziono, że przewlekła bezsenność może predysponować do rozwoju zaburzeń psychicznych, w szczególności depresji.^6,7 Problemy ze snem mogą również wynikać z chorób somatycznych, takich jak choroby układu oddechowego, układu kostno-mięśniowego, choroby przebiegające z bólem, nadciśnienie, choroby serca czy rozrost gruczołu krokowego.^8-12 Zakłócenia snu i bezsenność mogą być też wywołane przez leki, m.in. hipotensyjne, rozszerzające oskrzela czy leki przeciwdepresyjne o działaniu aktywizującym. Bezsenność może być też skutkiem pierwotnych zaburzeń snu, takich jak zespół niespokojnych nóg, okresowe ruchy kończyn, zespół obturacyjnego bezdechu podczas snu. Postępowanie w przypadku bezsenności obejmuje więc rozpoznanie i leczenie zaburzeń psychicznych i somatycznych, a także innych zaburzeń snu. Przyjmuje się wprawdzie, że choroby te mogą powodować zaburzenia snu we wtórnej bezsenności, często trudno jednak jest stwierdzić, co jest rzeczywistą przyczyną tych zaburzeń. Bezsenność może wynikać z uwarunkowań pierwotnych, należy jednak pamiętać, że swoiste zaburzenia snu mogą rozwinąć się w następstwie bezsenności. Ocena i leczenie swoistych zaburzeń snu są w tych przypadkach równie ważne jak leczenie zaburzeń pierwotnych.