W SKRÓCIE

Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) jest heterogenną chorobą autoimmunologiczną o nieznanej przyczynie i zróżnicowanym obrazie klinicznym. Około 70% chorych stanowią kobiety. Czynniki genetyczne odgrywają istotną rolę i prawdopodobnie w 60% odpowiadają za podatność na zachorowanie i ekspresję objawów. Najlepiej poznany jest związek z genem HLA-DRB1, choć z RZS wiązano kilka innych genów o loci poza HLA, w tym region 18q21 genu TNFRSR11A, który koduje aktywator receptora dla czynnika jądrowego κB, istotnego w resorpcji kości w przebiegu RZS. Czynniki genetyczne są ważne również w leczeniu RZS, ponieważ aktywność enzymów istotnych dla metabolizmu leków takich jak metotreksat i azatiopryna, w tym reduktazy metylenotetrahydrofolianu i metylotransferazy tiopurynowej, jest częściowo determinowana genetycznie.

Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) jest przewlekłą chorobą zapalną charakteryzującą się zapaleniem wielostawowym, często związaną z postępującą destrukcją stawów i upośledzeniem sprawności, zaburzeniami immunologicznymi, układowym zapaleniem, zwiększoną częstością występowania chorób towarzyszących i przedwczesnym zgonem. Populacja pacjentów, u których rozpoznaje się RZS, jest klinicznie heterogenna. Nie ma pojedynczego testu pozwalającego na rozpoznanie choroby. Etiologia nie została w pełni poznana, przypuszczalnie jest wieloczynnikowa i różna dla różnych podgrup pacjentów.

Istnieją liczne dowody na udział czynników genetycznych w rozwoju RZS. Badania bliźniąt jednojajowych ujawniły większy odsetek współwystępowania RZS niż u bliźniąt dwujajowych.^1,2 Z badania danych genealogicznych populacji islandzkiej wynika, że chorzy na RZS są ze sobą spokrewnieni w większym stopniu niż grupa kontrolna i związek ten wykraczał poza najbliższe pokrewieństwo.³ W modelach opartych na badaniach bliźniąt z RZS, prowadzonych w populacjach fińskiej¹ i brytyjskiej,² udział czynników dziedzicznych w zachorowaniu na RZS, tzn. zakres, w jakim podatność na zachorowanie można wytłumaczyć genetyczną zmiennością populacji oszacowano na 60%.⁴

Poza tradycyjnymi czynnikami genetycznymi wskazywano na rolę predykcyjną pewnych czynników środowiskowych.⁵ Obserwowana 2-3-krotnie większa częstość zachorowań wśród kobiet, przede wszystkim przed menopauzą,⁶ jest interpretowana jako wyznacznik roli czynników hormonalnych lub związanych z reprodukcją. Około 70% chorych na RZS stanowią kobiety. Palenie tytoniu jest znanym czynnikiem ryzyka rozwoju RZS^7,8 i wydaje się również czynnikiem prognostycznym ciężkości przebiegu choroby.^9-11 Co ciekawe, ostatnie badanie ujawniło, że palenie jest czynnikiem prognostycznym głównie w podgrupie chorych na RZS związane z genotypem HLA-DRB1, co wskazuje, że czynniki genetyczne i środowiskowe mogą się nakładać.¹²