W SKRÓCIE

Zidentyfikowanie ćwiczeń wzmacniających kości byłoby w leczeniu osteoporozy jak znalezienie świętego Graala. Wiemy z badań na zwierzętach, jak wpływa na kość obciążenie mechaniczne, trudno jednak na tej podstawie zalecić konkretne ćwiczenia chorym z osteoporozą. Pacjenci oczekują, że dzięki ćwiczeniom zwiększy się liniowo wytrzymałość kości, tak jak w odpowiedzi na trening siłowy wzrasta siła mięśni, a na ćwiczenia wytrzymałościowe – wydolność układu krążenia. Gdyby jednak masa kostna zwiększała się w wyniku intensywnych i długotrwałych obciążeń mechanicznych, zbyt masywny kościec z czasem uniemożliwiłby nam poruszanie się. Unikalną cechą kości jest tworzenie w odpowiedzi na obciążanie struktury bardzo wytrzymałej, a zarazem możliwie najlżejszej. Nie zawsze jednak intensywne ćwiczenia przynoszą korzyści. Wciąż jeszcze nie wiemy, jakie ćwiczenia i w jakim wymiarze służą kości, a jakich należy unikać. Są to złożone problemy, które rzutują i na leczenie, i na politykę zdrowotną.

Informacje ogólne

Nie ma prawdy absolutnej, wszystko to tylko półprawdy. Zło bierze się z uważania ich za prawdy absolutne.

Alfred North Whitehead

Gimnastyka bezsprzecznie korzystnie wpływa na kości, wciąż jednak poszukujemy odpowiedzi na wiele pytań: Jakie ćwiczenia są najkorzystniejsze? Jak intensywnie ćwiczyć, by maksymalnie wzmocnić kościec przy zachowaniu możliwie najlżejszej struktury? Jakie ćwiczenia i o jakim nasileniu są bezpieczne u chorych z takimi nieprawidłowościami w obrębie kośćca jak zmiany osteoporotyczne? Artykuł jest próbą odpowiedzi na te pytania, przedstawia zasady dobrej praktyki i zalecenia oparte na dowodach naukowych, zawiera też teoretyczne rozważania nad kierunkiem przyszłych badań nad wpływem obciążeń na jakość kości.

Wpływ obciążeń mechanicznych na kość

Nie jest jasne, w jaki sposób obciążenia mechaniczne wpływają na procesy modelowania i przebudowy kości. Wiadomo, że mikroodkształcenie (microstrain – kość pod wpływem działania przyłożonej siły ulega odkształceniu, mierzonemu jako zmiana danego wymiaru w stosunku do wielkości początkowej (strain), odkształcenie powoduje wewnętrzne naprężenie (stress); w zakresie fizjologicznym w czasie poruszania się wynoszą około 0,1-0,2% zmian określonych wymiarów, tj. 1000-2000 με – przyp. kom.) w odpowiedzi na obciążenie uruchamia zmiany biochemiczne, które wpływają na działanie komórek kostnych i żywotność osteocytów. Osteocyty przetwarzają bodziec i przekazują informacje do komórek na powierzchni kości, gdzie zachodzą procesy tworzenia i resorpcji.^1,2 Skurcz mięśni i siły ściskające wynikające z działania grawitacji odkształcają osteocyty, które następnie przekazują informacje osteoblastom, komórkom wyściełającym, osteoklastom i innym komórkom. Bodźce te stymulują resorpcję i kościotworzenie.