Leki mogące nasilać niewydolność serca
Marika Brzeska1
dr hab. n. med. prof. nadzw. Marlena Broncel2
Adres do korespondencji: dr hab. n. med. Marlena Broncel, Klinika Chorób Wewnętrznych i Farmakologii Klinicznej, Uniwersytet Medyczny w Łodzi, Wojewódzki Specjalistyczny Szpital im. dr. Wł. Biegańskiego; ul. Kniaziewicza 1/5, 91-347 Łódź; e-mail: marlena.broncel@umed.lodz.pl
U pacjentów >65 r.ż. niewydolność serca to najczęstsza i najbardziej kosztowna przyczyna hospitalizacji. W lipcu 2016 r. na łamach czasopisma „Circulation” opublikowano opinię ekspertów American Heart Association (AHA) na temat leków, które mogą powodować lub zaostrzać chorobę.
Wprowadzenie
Niewydolność serca (NS) to częsta choroba, która pociąga za sobą ogromne koszty społeczne. Zapadalność na nią wciąż wzrasta. Szacuje się, że w Polsce cierpi z jej powodu ok. 700 000 osób.1 Dzieje się to w związku ze starzeniem się społeczeństwa oraz paradoksalnie wskutek coraz lepszego leczenia zawału mięśnia sercowego, choroby wieńcowej i nadciśnienia tętniczego. Wynika z tego prosty wniosek – chorzy żyją dłużej, ale z coraz mniej wydolnym sercem. Największe koszty leczenia NS stanowią hospitalizacje związane z jej zaostrzeniami, a zwłaszcza rehospitalizacje dotyczące prawie połowy chorych.
Pacjent z pozawałową NS i upośledzoną funkcją skurczową lewej komory powinien przyjmować do końca życia co najmniej 5 różnych preparatów – inhibitor enzymu konwertazy angiotensyny (ACEI – angiotensin-converting-enzyme inhibitor), β-1-adrenolityk, antagonistę aldosteronu, kwas acetylosalicylowy, statynę, iwabradynę.2 Jeżeli występują u niego dodatkowo inne choroby przewlekłe, wówczas do leczenia podstawowego dochodzą kolejne leki. Zwiększa się także ryzyko niekorzystnych interakcji. Przy stosowaniu 2 preparatów wynosi ono ok. 13%, przy 4 lekach 38%, a przy >7 wzrasta >88%.3 Do najczęstszych współistniejących chorób u pacjentów z NS należą: cukrzyca typu 2 (36%), przewlekła obturacyjna choroba płuc (26%), choroby oczu (24%), zwyrodnienia układu kostno-stawowego (16%), choroby tarczycy (14%).4 W populacji ogólnej chory na co najmniej 5 chorób przewlekłych odwiedza lekarza rodzinnego przeciętnie 14 razy w roku; osoba bez choroby przewlekłej średnio 1-2 razy.5,6
Kolejnym niebezpieczeństwem są leki dostępne bez recepty (OTC – over-the-counter) oraz różnego rodzaju suplementy i zioła.7 W Stanach Zjednoczonych >15 mln pacjentów z chorobami przewlekłymi przyjmuje witaminy oraz różnego rodzaju suplementy. Dotyczy to szczególnie osób z NS.7 Jak wykazało badanie jednoośrodkowe, w którym wzięło udział 161 chorych, 88% z nich stosowało dodatkowo OTC, 34,8% zioła, a 65,2% witaminy (bez konsultacji z lekarzem).7
Polifarmakoterapia jest więc zjawiskiem powszechnym, a w przypadku NS często bardzo niebezpiecznym. Istnieją grupy leków kardiotoksycznych, np. antracykliny, amfoterycyna B, klozapina, bromokryptyna, oraz substancje lecznicze, które pośrednio (pop...
Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:
Leki przeciwnowotworowe
Antracykliny (np. doksorubicyna, daunorubicyna, epirubicyna, idarubicyna, mitoksantron; poziom wiarygodności danych A) uszkadzają DNA komórek, zwiększają produkcję toksycznych reaktywnych form tlenu i hamują [...]
Przeciwciała monoklonalne
Jest humanizowanym przeciwciałem monoklonalnym skierowanym przeciwko zewnątrzkomórkowej domenie receptora dla nabłonkowego czynnika wzrostu 2 (ErbB2), stosowanym w terapii raka piersi u pacjentek z potwierdzoną [...]
Inhibitory kinazy tyrozynowej
Inhibitor kinazy tyrozynowej receptorów EGFR (ErbB1) i ErbB2 (HER2). Ryzyko rozwoju niewydolności serca pod wpływem lapatynibu jest niewielkie – od 0,2% (postać [...]
Leki immunomodulujące
To środki immunomodulujące wykorzystywane w terapii szpiczaka mnogiego. Talidomid wywołuje działania niepożądane, takie jak obrzęki, bradykardia zatokowa i zakrzepica żylna. Eksperci zaliczyli go [...]
Leki przeciwgrzybicze (itrakonazol, amfoterycyna B; poziom wiarygodności C)
Itrakonazol może powodować ciężkie zaostrzenia NS poprzez ujemny inotropowy wpływ na kardiomiocyty. W latach 1992-2001 odnotowano 58 przypadków związanych z terapią itrakonazolem.11 FDA [...]
Leki przeciwmalaryczne (poziom wiarygodności danych C)
Hydroksychlorochina stosowana jest w leczeniu tocznia rumieniowatego układowego oraz reumatoidalnego zapalenia stawów. Mimo lepszej tolerancji niż chlorochina może powodować rozwój rozstrzeniowej, restrykcyjnej [...]
Leki w chorobie Parkinsona – pergolid, pramipeksol (poziom wiarygodności A), bromokryptyna (poziom wiarygodności DANYCH B)
W USA pergolid wycofano z rynku farmaceutycznego w 2007 r. z powodu 3-krotnie częściej odnotowywanych ciężkich hemodynamicznie niedomykalności zastawek w porównaniu z placebo (28,6% vs 0%). W badaniu [...]
Leki psychotropowe (klozapina; poziom wiarygodności danych C)
Leki psychotropowe (typowe i atypowe) mogą być przyczyną licznych kardiologicznych działań niepożądanych, m.in. nagłego zgonu sercowego, zaburzeń rytmu, wydłużenia odstępu QT (ryzyka [...]
Leki stosowane w migrenie (ergotamina, metyzergid; poziom wiarygodności C)
Ergotamina ma budowę strukturalną zbliżoną do amin biogennych (noradrenaliny, serotoniny i dopaminy) oraz zdolność wiązania się z ich receptorami. Powoduje skurcz mięśni gładkich [...]
Sole litu (poziom wiarygodności danych C)
W trakcie terapii solami litu należy pamiętać o ich właściwościach kardiotoksycznych (degeneracja miofilamentów, nacieki limfocytarne w mięśniu sercowym, stymulacja adrenergiczna oraz oddziaływanie na wpływ [...]
Leki hematologiczne (ANAGRELID; POZIOM WIARYGODNOŚCI DANYCH A)
Wpływa na redukcję płytek krwi i zmniejsza ryzyko zakrzepicy w chorobach mieloproliferacyjnych, takich jak nadpłytkowość samoistna, czerwienica prawdziwa, przewlekła białaczka szpikowa. Poprzez hamowanie [...]
Leki ośrodkowo hamujące apetyt (fenfluramina, deksfenfluramina, sybutramina; poziom wiarygodności danych A)
Wszystkie leki hamujące ośrodek głodu w mózgu zostały wycofane. Fenfluramina i jej izomer D – deksfenfluramina przyczyniały się do rozwoju nadciśnienia płucnego oraz [...]
Inhibitory czynnika TNF-alfa (poziom wiarygodności A)
Infliksymab, etanercept, adalimumab odgrywają istotną rolę w leczeniu reumatoidalnego zapalenia stawów oraz choroby Leśniowskiego-Crohna. Niestety, dane porejestracyjne wskazują, że mogą wywoływać lub [...]
Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ)
Działania uboczne niesteroidowych leków przeciwzapalnych wynikają z hamowania aktywności cyklooksygenazy 1 (COX-1). Następuje upośledzenie agregacji płytek, bariery śluzówkowej żołądka i funkcji nerek. Ponadto [...]
Anestetyki
Wraz ze starzeniem się społeczeństwa wzrasta częstość występowania NS i ryzyko śmiertelności okołooperacyjnej pochodzenia sercowego. Hammil i wsp.16 wykazali, że śmiertelność podczas operacji [...]
Leki przeciwcukrzycowe
Pochodna biguanidu, lek przeciwhiperglikemiczny stosowany z wyboru w leczeniu cukrzycy insulinoniezależnej. W 90% jest wydalana przez nerki. Ze względu na ryzyko kwasicy mleczanowej początkowo [...]
Leki antyarytmiczne
Dożylny lek antyarytmiczny. Nie wpływa znacznie na hemodynamikę krążenia u pacjentów z upośledzoną funkcją LK, ale zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia częstoskurczu typu torsades de [...]
Leki hipotensyjne
α-1-adrenolityki, takie jak prazosyna czy doksazosyna, powodują obniżenie ciśnienia tętniczego poprzez zmniejszenie oporu obwodowego. W badaniu ALLHAT (Antihypertensive and Lipid-Lowering Treatment to [...]
Leki przeciwdrgawkowe
Przypadki ciężkiej dysfunkcji lewej komory z EF<35% obserwowano tylko w przypadku przedawkowania karbamazepiny. Z innych objawów kardiotoksycznych wymienia się niedociśnienie tętnicze, bradykardię, blok przedsionkowo-komorowy [...]
Leki przeciwdepresyjne
Dobrze udokumentowano liczne kardiotoksyczne objawy niepożądane wynikające z ich chinidynopodobnego, antycholinergicznego, antyadrenergicznego działania i ujemnie inotropowych właściwości. Wydłużają czas przewodzenia w pęczku Hisa, czas [...]
Leki stosowane w urologii
Wśród pacjentów z NS i łagodnym przerostem gruczołu krokowego ryzyko zaostrzenia w trakcie terapii α-1-adrenolitykami uroselektywnymi (tamsulosyną) i nieuroselektywnymi (prazosyną, doksazosyną, terazosyną) wzrasta u tych, u których nie [...]
Preparaty OTC
Około 35% dorosłych Amerykanów regularnie przyjmuje leki z listy OTC. Wykorzystują je głównie do zwalczania bólów głowy, zgagi, alergii, kaszlu i przeziębienia. Co [...]
Komentarz
Częstość występowania niewydolności serca wynosi średnio 1% w skali populacji, ale istotnie wzrasta wraz z wiekiem. U osób >70 r.ż. szacuje się ją mniej [...]
