Tiamazol jest pochodną tioimidazolu. Hamuje syntezę i wydzielanie hormonów tarczycy. Jego działanie jest ok. 10 razy silniejsze od propylotiouracylu. Do najczęstszych działań niepożądanych należą skórne reakcje nadwrażliwości, nudności i wymioty. W pierwszych 2 miesiącach leczenia występują zazwyczaj agranulocytoza oraz żółtaczka cholestatyczna. W trakcie terapii zaleca się kontrolę stężenia aminotransferaz, leukocytozy oraz rozmazu krwi obwodowej. Propylotiouracyl jest pochodną tiomocznika i działa podobnie jak tiamazol oraz hamuje konwersję tyroksyny do trijodotyroniny. Rzadko powoduje objawy skórne i dolegliwości stawowe. W wysokich dawkach może uszkadzać wątrobę, powodować supresję szpiku, wywoływać limfadenopatię lub zapalenie naczyń.

Leki hamujące syntezę i uwalnianie hormonów tarczycy

Nieorganiczny jod powoduje zahamowanie syntezy i uwalniania hormonów tarczycy. Płyn Lugola może być alternatywą w przypadku nasilonych objawów uczuleniowych na leki tyreostatyczne. Węglan litu blokuje uwalnianie hormonów z tyreoglobuliny i bywa stosowany u pacjentów z nietolerancją innych leków, może jednak uszkadzać centralny układ nerwowy, powodować arytmię oraz moczówkę nerkową.

Leki β-adrenolityczne

Najczęściej stosuje się propranolol w dawce 60-120 mg/24 h, który hamuje konwersję T₄ do T₃, oraz acebutolol (200-600 mg/24 h), atenolol (200-400 mg/24 h) oraz metoprolol (100-200 mg/24 h). Zmniejszają one ryzyko wystąpienia arytmii oraz ograniczają objawy tyreotoksykozy: kołatanie serca, potliwość, drżenie rąk, niepokój i nietolerancję ciepła.

Glikokortykosteroidy

Hamują konwersję T₄ do T₃ i mają działanie immunosupresyjne.

Choroba Gravesa-Basedowa

Leczenie tyreostatykami rozpoczyna się od pełnej dawki leku, zmniejszanej stopniowo w zależności od stanu klinicznego i stężenia hormonów tarczycowych. Poprawę kliniczną stwierdza się zwykle po ok. 2-3 tygodniach leczenia, a eutyreozę – po 4-6 tygodniach. Z powodu autoimmunologicznego charakteru choroby oraz immunosupresyjnego działania tyreostatyków trwałą remisję uzyskuje się u ok. 50% chorych po 6-9 miesiącach leczenia.

Stosujemy:

• tiamazol w dawce początkowej 60 mg (3 × 20 mg dziennie); po uzyskaniu poprawy klinicznej i prawidłowej czynności tarczycy dawkę zmniejsza się do 15-20 mg dziennie (przeciętnie po 4-6 tygodniach od początku leczenia)
• propylotiouracyl początkowo w dawce 300-450 mg (3 × 100 mg lub 3 × 150 mg), a następnie zmniejsza się do 100-150 mg/24 h.

Leczenie tyreostatykiem kontynuuje się zwykle 9-12 miesięcy, a niekiedy nawet do 24 miesięcy. Dodatkowo stosuje się β-adrenolityki oraz leki uspokajające. W ciężkich przypadkach choroby Gravesa-Basedowa lub w przypadkach leukopenii można stosować prednizon w dawce 10-20 mg/24 h.

Chorzy z nadczynnością tarczycy zazwyczaj nie wymagają hospitalizacji, z wyjątkiem zagrażającego przełomu tarczycowego. Wskazane jest zwolnienie lekarskie, unikanie stresu i wysiłku fizycznego. W przypadkach nietolerancji leków tyreostatycznych, nawrotu choroby Gravesa-Basedowa oraz wola o dużych wymiarach stosuje się leczenie radiojodem 131I. W terapii wykorzystuje się emitowane przez izotop 131I promieniowanie β, które niszczy komórki tarczycy. Radioaktywny jod podaje się doustnie zazwyczaj w dawkach 15-30 mCi. Przed podjęciem leczenia należy uzyskać eutyreozę oraz kilka dni wcześniej odstawić tyreostatyki, aby zapewnić odpowiednią jodochwytność gruczołu. Nie wolno stosować 131I u kobiet w ciąży. W przypadku współwystępujących guzków należy wykonać biopsję, aby wykluczyć zmiany nowotworowe. Eutyreozę uzyskuje się zwykle po upływie 6 miesięcy, u 20-50% chorych występuje niedoczynność tarczycy.

Leczenie operacyjne u pacjentów z chorobą Gravesa-Basedowa stosujemy w przypadkach ucisku dużego wola na tchawicę, wysokich stężeń TRAb u osób, u których nie osiągnięto eutyreozy mimo leczenia tyreostatykami, oporności na leki tyreostatyczne oraz u kobiet w I trymestrze ciąży i dzieci.

Wole guzowate

U chorych z wolem nadczynnym wieloguzkowym dąży się do leczenia radykalnego, ponieważ tyreostatyki dają krótkotrwałą poprawę. Terapię farmakologiczną stosuje się na podobnych zasadach jak u chorych z chorobą Gravesa-Basedowa, ale po uzyskaniu eutyreozy (czyli zazwyczaj po ok. 3 miesiącach) podejmuje się decyzję o leczeniu radykalnym – 131I lub operacyjnym.

Najczęściej stosuje się leczenie radiojodem. Po przygotowaniu pacjenta do terapii i podaniu dawki leczniczej 131I zazwyczaj przez 2-3 miesiące nadal stosuje się tyreostatyki. Do tyreoidektomii kwalifikuje się najczęściej pacjentów z objawami ucisku tchawicy, wolem zamostkowym oraz podejrzeniem nowotworu złośliwego w BACC. Najczęstszymi powikłaniami po operacji są przejściowa hipokalcemia z objawami tężyczki oraz przejściowe porażenie nerwu krtaniowego wstecznego z chrypką.

Autonomiczny nadczynny guzek tarczycy

Jest wskazaniem do leczenia 131I, który jest bardzo skuteczny. Rzadko obserwujemy niedoczynność tarczycy.