Tężyczka to niekontrolowane, symetryczne skurcze mięśni spowodowane zaburzeniami elektrolitowymi (hipokalcemią, hipomagnezemią) lub zasadowicą oddechową. Problemem diagnostycznym pozostają mało swoiste objawy tężyczki utajonej ze względu na późne uwzględnianie w diagnostyce różnicowej hipokalcemii i hipomagnezemii.

CELE ARTYKUŁU

Po przeczytaniu artykułu Czytelnik powinien umieć:

• rozpoznać tężyczkę
• wdrożyć diagnostykę różnicową w kierunku tężyczki
• wdrożyć postępowanie terapeutyczne w przypadku napadu tężyczki
• wdrożyć postępowanie terapeutyczne w celu usunięcia przyczyny tężyczki
• zapobiegać napadom tężyczki w przyszłości

Wprowadzenie

Tężyczka jest objawem nadpobudliwości spoczynkowej mięśni związanej z zaburzeniami elektrolitowymi lub zasadowicą. Przejawia się nadmiernymi i niekontrolowanymi symetrycznymi skurczami mięśni. Istnieje również pojęcie „tężyczki utajonej”, czyli przewlekłych zaburzeń elektrolitowych typowych dla tężyczki, przebiegających ze zwiększeniem pobudliwości nerwowo-mięśniowej, jednak bez charakterystycznych napadów. Towarzyszą jej mało charakterystyczne zaburzenia ze strony mięśni prążkowanych (kurcze mięśni, drętwienie i uczucie mrowienia kończyn, parestezje, objawy wegetatywne, kołatanie serca, opasujące bóle w klatce piersiowej i jamie brzusznej, wygórowane odruchy ścięgniste) lub gładkich (wzdęcia, kolki, zaburzenia naczynioruchowe kończyn).

Najczęstszą przyczyną tężyczki (w tym utajonej) jest szybko pogłębiająca się hipokalcemia (obniżone stężenie wapnia zjonizowanego <1,0 mmol/l, odpowiadające u osób bez zaburzeń białkowych stężeniu wapnia całkowitego <2,1 mmol/l).

W 1890 r. Eugène Gley opisał jako pierwszy związek między usunięciem przytarczyc a wystąpieniem hipokalcemii i tężyczki.¹ Objawy (tzw. tężyczka hipokalcemiczna) pojawiają się z reguły przy znacznej hipokalcemii (<1,75 mmol/l) i są najczęściej związane z niedoczynnością przytarczyc. Niedobór lub brak aktywności parathormonu (niedoczynność lub niedoczynność rzekoma przytarczyc) wywołuje hipokalcemię i obniżenie progu pobudliwości spoczynkowej mięśni prążkowanych poprzez zmniejszenie biosyntezy aktywnej postaci witaminy D₃ – 1,25(OH)₂D₃. Powoduje to zmniejszenie wchłaniania wapnia z przewodu pokarmowego oraz mobilizacji wapnia z kości.

Częstą przyczyną tężyczki (poza hipokalcemią) jest alkaloza. To tzw. tężyczka normokalcemiczna, ponieważ przebiega z prawidłowym stężeniem wapnia całkowitego. W trakcie rozwoju zasadowicy oddechowej (pH >7,45) spowodowanej hiperwentylacją zmniejsz...