Najnowsze zalecenia American Heart Association (AHA) dotyczące żywienia oraz stylu życia oparto na wytycznych opublikowanych w 2013 r., stworzonych we współpracy z American College of Cardiology (ACC). To podsumowanie dotychczasowych danych i wyników najnowszych badań naukowych, które ma na celu ułatwienie wprowadzenia ich w codziennej praktyce klinicznej.

Wprowadzenie

Autorzy nowych wytycznych odchodzą od wzorców żywieniowych opartych na poszczególnych składnikach odżywczych (np. białkach, węglowodanach, tłuszczach nasyconych czy nienasyconych). Skupiają się raczej na stworzeniu odpowiednich zaleceń uwzględniających pokarmy (ryby, warzywa, owoce, chleb pełnoziarnisty itd.). Z badań populacyjnych wynika, że obecne schematy funkcjonujące w społeczeństwie amerykańskim dalece odbiegają od zaleceń zdrowego i racjonalnego żywienia. Wśród przyczyn wymienia się m.in. brak odpowiedniej wiedzy i motywacji do stosowania zasad zdrowego stylu życia, względy ekonomiczne oraz utrudniony dostęp do zdrowej żywności.

Podstawy naukowe zaleceń

Wysokie ciśnienie tętnicze, duże stężenie cholesterolu lipoprotein o niskiej gęstości (LDL-C – low-density lipoprotein cholesterol) oraz triglicerydów i małe stężenie cholesterolu lipoprotein o wysokiej gęstości (HDL-C – high-density lipoprotein cholesterol) we krwi to uznane i potwierdzone czynniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowych. Jednoznaczny wpływ na to mają dieta oraz styl życia (m.in. siedzący tryb życia, palenie tytoniu, nadużywanie alkoholu), czyli zależne od nas czynniki ryzyka. Dzienne spożycie produktów i składników odżywczych oddziałujących na stan układu krążenia odbiega dalece od zalecanego. Udowodniono, że tylko 10-25% badanych spożywa odpowiednią dzienną porcję warzyw, owoców i produktów nabiałowych, a niewiele >50% produkty pełnoziarniste i białkowe.¹ Ograniczony udział tych pokarmów w codziennej diecie prowadzi w drugiej kolejności do niedoborów potasu, wapnia i witaminy D. Obecne spożycie błonnika to zaledwie połowa zalecanej ilości. Najbardziej alarmujące wyniki dotyczą tłuszczów i soli. Wykazano, że >70% osób objętych badaniem spożywa więcej niż zalecane dzienne spożycie nasyconych kwasów tłuszczowych, a jedynie 30% z nich przyjmuje zalecaną ilość nienasyconych kwasów tłuszczowych. Powyższe wyniki uzyskano przede wszystkim w populacji <18 r.ż. u obu płci. Udowodniono, że nadmierne spożycie nasyconych kwasów tłuszczowych ma działanie aterogenne, a zastępowanie ich jedno- i wielonienasyconymi kwasami tłuszczowymi wpływa pozytywnie na poziom LDL-C i HDL-C, a przez to zmniejsza ryzyko chorób sercowo-naczyniowych i ogólnej śmiertelności.^5,6 Podobne rezultaty uzyskano w odniesieniu do spożycia soli. Potwierdzono, że jej nadmierna podaż wpływa niekorzystnie na ciśnienie tętnicze krwi, przyczyniając się do jego wzrostu, a przez to do zwiększenia liczby powikłań sercowo-naczyniowych. Opisano, że >85% badanych spożywa ilości sodu znacznie przekraczające zalecaną normę. W szczególności dotyczy to mężczyzn (95%). Analogiczną sytuację obserwowano w podaży cukrów prostych i tzw. pustych kalorii. Ponad 70% ankietowanych sięga po nadmierne ilości cukrów prostych. Najbardziej alarmujące jest, że >90% osób <18 r.ż. spożywa znaczne ilości pustych kalorii. Są to głównie przedstawiciele populacji amerykańskiej w wieku <8 lat. U >33% amerykańskich dzieci rozpoznano nadwagę lub otyłość. Oba te czynniki powodują istotne ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, cukrzycy typu 2 i jej powikłań oraz niektórych typów nowotworów. Udowodniono poza tym, że nadmierne spożycie pustych kalorii ma negatywny wpływ na zawartość pełnowartościowych składników pokarmowych, w tym nienasyconych kwasów tłuszczowych.