1. Co to jest choroba refluksowa przełyku?

Choroba refluksowa przełyku (ChRP), zwana potocznie refluksem, jest powszechnie występującym schorzeniem przewodu pokarmowego, które dotyczy nawet 20-40% populacji państw wysoko uprzemysłowionych. To zespół objawów wywołanych refluksem żołądkowo-przełykowym, czyli patologicznym zarzucaniem kwaśnej treści żołądkowej do przełyku, którego środowisko jest obojętne. Powoduje to subiektywne dolegliwości oraz może prowadzić do powikłań, niekorzystnie wpływających na jakość życia.

2. Jak się objawia choroba refluksowa przełyku?

Najczęstszym objawem ChRP jest zgaga, czyli uczucie pieczenia za mostkiem. Ponadto mogą występować puste odbijania oraz uczucie cofania się treści żołądkowej do przełyku. Objawy te nasilają się w pozycji leżącej na plecach, a także podczas pochylania się i parcia, zwłaszcza po tłustym lub obfitym posiłku. Pacjenci często określają swoje dolegliwości jako: dyskomfort za mostkiem, nadkwasotę, kwaśne odbijania czy ból górnej części brzucha. Choroba refluksowa może również powodować (choć rzadziej) objawy nietypowe, do których należą: chrypka, suchy kaszel oraz uczucie pełności w gardle. Do tzw. objawów alarmujących, czyli wymagających wykonania pilnej gastroskopii bez względu na wiek pacjenta, zalicza się: zaburzenia połykania, bolesne połykanie, niezamierzoną znaczną utratę masy ciała, krwawienie z górnego odcinka przewodu pokarmowego, niedokrwistość, uporczywe wymioty, wyczuwalny guz w nadbrzuszu i nieskuteczność leczenia farmakologicznego obecnych dolegliwości.

3. Jak powstaje choroba refluksowa przełyku i dlaczego jej objawy nasilają się jesienią?

Rozdrobniony pokarm po połknięciu trafia z jamy ustnej przez gardło i przełyk do żołądka. Na granicy między przełykiem a wejściem do żołądka znajduje się mięsień zwany dolnym zwieraczem przełyku, pełniący funkcję zastawki. Jego zadanie to przede wszystkim zapobieganie cofaniu się kwaśnej treści żołądkowej do przełyku. U zdrowego człowieka mięsień jest w stanie ciągłego napięcia i rozluźnia się tylko wtedy, gdy przechodzą przez niego kęsy pokarmu do żołądka. Jeśli zwieracz działa nieprawidłowo, dochodzi do nieszczelności. Skutkuje to przedostawaniem się kwaśnej treści żołądkowej do przełyku, którego pH jest obojętne. W ten sposób treść pokarmowa z żołądka drażni go i powoduje objawy choroby refluksowej przełyku. Przyczyna takiego stanu jest wieloczynnikowa. Objawy ChRP pojawiają się najczęściej po spożyciu niewłaściwych pokarmów. Choroba może się także rozwinąć w następstwie twardziny układowej, polineuropatii alkoholowej, cukrzycy oraz stosowania leków obniżających ciśnienie dolnego zwieracza przełyku. ChRP sprzyjają również ciąża, otyłość oraz przepuklina rozworu przełykowego.

Objawy nasilają się jesienią. Ma to związek z różnymi czynnikami, m.in. ze zmianami hormonalnymi zachodzącymi wtedy w ludzkim organizmie oraz osłabieniem układu odpornościowego. O tej porze roku zmienia się nasz nastrój i częściej się stresujemy. To także czas, kiedy zazwyczaj zwiększa się nasza masa ciała, mniej się ruszamy i spożywamy więcej pokarmów.

4. Jak leczyć chorobę refluksową przełyku?

W leczeniu ChRP tylko kompleksowe podejście gwarantuje sukces. Dlatego oprócz terapii farmakologicznej należy też położyć nacisk na postępowanie niefarmakologiczne, w którym najważniejsza jest zmiana stylu życia i nawyków żywieniowych. Wszystkim osobom z objawami ChRP zaleca się redukcję masy ciała. Obniżenie wskaźnika BMI o 3,5 mg/m² pozwala na złagodzenie objawów nawet u 40% z nich. Należy spożywać ostatni posiłek danego dnia co najmniej 2-3 godz. przed snem, unieść wezgłowie łóżka, zaprzestać palenia papierosów, ograniczyć spożycie tłuszczu, alkoholu i kawy oraz unikać leków zmniejszających napięcie dolnego zwieracza przełyku, takich jak: azotany, antagoniści wapnia, metyloksantyny, β-mimetyki i leki przeciwcholinolityczne. Podstawą leczenia farmakologicznego są leki hamujące wydzielanie kwasu solnego (najskuteczniejsze inhibitory pompy protonowej) oraz zobojętniające kwas solny i osłaniające błonę śluzową (związki magnezu i glinu, kwas alginowy i sukralfat). Gdy farmakoterapia nie przynosi trwałej poprawy oraz u osób w zaawansowanym stadium choroby, stosuje się leczenie operacyjne.

5. Czego należy unikać w diecie w chorobie refluksowej przełyku?

Do produktów, których nie należy stosować w ChRP, zalicza się: mocne rosoły i buliony, esencjonalne wywary warzywne i grzybowe, galarety, potrawy smażone i pieczone, dania ostre i słone, pikantne sosy oraz produkty marynowane i wędzone. Na wystąpienie refluksu żołądkowo-przełykowego wpływają także warzywa, takie jak: por, cebula, czosnek, szparagi i karczochy. Powinno się również unikać: kawy, mocnej herbaty, alkoholu, kwaśnych napojów, czekolady, owoców cytrusowych i wyciśniętych z nich soków, pomidorów i soku pomidorowego oraz wód gazowanych.