Choć objawy kliniczne przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP) są znane w medycynie od dawna, to nazwę tę lekarze stosują powszechnie, niezależnie od specjalności, dopiero od 40 lat. Odnotowuje się coraz więcej przypadków tej poważnej choroby, dlatego niezbędne jest przestrzeganie zaleceń dotyczących jej rozpoznawania i leczenia.

Wprowadzenie

Uporządkowanie wiedzy na temat POChP zawdzięczamy licznym opracowaniom ekspertów, w szczególności dokumentowi przygotowanemu przez Światową Inicjatywę Zwalczania Przewlekłej Obturacyjnej Choroby Płuc (GOLD – Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease). Polskie rekomendacje zawarto zaś w Zaleceniach Polskiego Towarzystwa Chorób Płuc (PTChP) opublikowanych w 2014 r. Celem tych wytycznych jest zwrócenie uwagi na:

• objawy choroby i metody oceny ich nasilenia
• zasady interpretacji badań dodatkowych służących do rozpoznania POChP i różnicowania z innymi jednostkami chorobowymi
• różnorodność obrazu klinicznego
• znaczenie zaostrzeń
• nowoczesne podejście do leczenia i opanowania objawów POChP.

Definicja i rozpoznanie

POChP to choroba przewlekła, wynikająca z ograniczenia przepływu przez dolne drogi oddechowe wskutek postępującego procesu zapalnego wywołanego szkodliwym działaniem pyłów, w szczególności dymu papierosowego.¹ Poddaje się ona profilaktyce i leczeniu, a na jej przebieg wpływają zaostrzenia i choroby współwystępujące (ryc. 1).^1,2 Szkodliwe czynniki powodują stan zapalny w całym układzie oddechowym. Procesy patologiczne prowadzą do niszczenia tkanki zrębowej płuc. W efekcie dochodzi do przewlekłego postępującego zapalenia oskrzeli i rozedmy, które stanowią morfologiczne składowe POChP i występują u chorych w różnym stopniu.

Główne objawy choroby, będące jednocześnie podstawą jej rozpoznania, to przewlekły produktywny kaszel i duszność. Nie są to objawy specyficzne; w obrazie klinicznym może dominować jeden z nich. Kaszel czasem bywa suchy, a niekiedy w ogóle nie występuje. Objawy pojawiają się zwykle w wieku 40-50 lat. Początkowo duszność ma związek tylko z wysiłkiem, dlatego chorzy często nie zwracają uwagi na dolegliwości nasilające się stopniowo i wolno, co świadczy o podstępnym przebiegu choroby. Dość często chorobę rozpoznaje się podczas pierwszego zaostrzenia, szczególnie w przypadku infekcji dolnych dróg oddechowych o ciężkim przebiegu, nawet wymagającej hospitalizacji. Czasami pacjenci kojarzą rozpoznanie choroby z „nieprawidłowo” leczoną infekcją. Zdarza się też przypadkowe rozpoznanie POChP w trakcie badania spirometrycznego, np. przed zabiegiem operacyjnym czy w toku diagnostyki raka płuca. W badaniach przesiewowych na podstawie spirometrii wykonywanych u palaczy papierosów u ok. 21% badanych stwierdzono cechy POChP, z czego u ok. 80% było to pierwsze rozpoznanie.³