Zoonozy powodowane przez patogeny przenoszone przez ryby lub środowisko wodne są dość powszechne. Ich wystąpienie zależy od pory roku, kontaktu z rybami lub ich biotopem, a także nawyków żywieniowych i statusu układu odpornościowego narażonych osób. Patogenami są gatunki bakterii warunkowo chorobotwórczych dla ryb i ludzi, które na ogół nie wywołują widocznych objawów u tych pierwszych.

Wprowadzenie

Termin „zoonoza” jest ogólnie definiowany jako choroba wywoływana przez czynniki patogenne przenoszone ze zwierząt na ludzi. Światowa Organizacja Zdrowia (WHO – World Health Organization) zaleca, aby używać go w odniesieniu do przypadków, w których kręgowce są niezbędne do przetrwania tych czynników w środowisku, a ludzie są przypadkowymi gospodarzami.¹ Definicja ta odróżnia zoonozy od tzw. infekcji wspólnych, w których czynniki patogenne dla zwierząt i ludzi pochodzą z jednego źródła (środowisko lub organizmy inne niż kręgowce). Tego typu zakażenia są nierzadko przenoszone z żywnością i także klasyfikowane jako choroby odzwierzęce², a to w pewnym stopniu zaciemnia charakter zależności epidemiologicznych. Wiele bakterii uznawanych za zoonotyczne to drobnoustroje fakultatywne u ryb, jednak ze względu na to, że bytują w środowisku wodnym, nie da się rozróżnić, do jakiego typu zakażenia można je przyporządkować.^1,3

Wśród patogennych i potencjalnie patogennych dla ludzi czynników bakteryjnych izolowanych od ryb wymienia się najczęściej: prątki (Mycobacterium spp.), paciorkowce (Streptococcus iniae), przecinkowce (Vibrio vulnificus, Vibrio spp.), Aeromonas spp., Salmonella spp., Listeria monocytogenes, Clostridium botulinum i wiele innych.^1,2,4

Ludzie mogą się zarazić w różny sposób:

• przez bezpośredni kontakt z zakażonymi rybami
• przez kontakt ze środowiskiem życia ryb, np. w wyniku urazu, podczas czyszczenia akwarium, po ekspozycji na zanieczyszczoną wodę ze zbiornika, w trakcie pracy przy stawach rybnych z gatunkami tropikalnymi, na skutek zranienia przez kolce czy po ugryzieniu przez ryby
• per os po spożyciu zakażonych ryb lub produktów pokrewnych, a także żywności skażonej wodą lub innymi składnikami środowiska wodnego.

Źródłem zakażenia mogą być ryby poławiane z wód otwartych lub hodowane w celach konsumpcyjnych i hobbystycznych. Do występowania zoonoz przyczyniają się też połowy rekreacyjne. Duża część zjadanych ryb pochodzi właśnie z nich i nie podlega kontroli zdrowotnej. Konsumenci, oceniając ich przydatność do spożycia, zwykle polegają na kolorze mięsa, co nie zapewnia bezpieczeństwa tych produktów.