W artykule przedstawiono w ogólnym zarysie zasady oceny klinicznej i postępowania u pacjentów z różnymi stanami, które można określić mianem przełomu nadciśnieniowego.

Wprowadzenie

Przełom nadciśnieniowy (hypertensive crisis) definiuje się zwykle jako nagły, znaczny wzrost ciśnienia tętniczego, wiążący się z wystąpieniem ostrych powikłań narządowych lub ryzykiem ich wystąpienia.¹ Te sytuacje kliniczne dzielą się na dwie kategorie: nadciśnieniowe stany nagłe (hypertensive emergency), w których są obecne ostre powikłania narządowe stwarzające bezpośrednie zagrożenie dla życia, oraz nadciśnieniowe stany pilne (hypertensive urgency), w których nie ma ostrych powikłań narządowych.²

Za wartości ciśnienia tętniczego definiujące przełom nadciśnieniowy przyjmuje się często ciśnienie skurczowe (SBP – systolic blood pressure) ≥180 mmHg i/lub ciśnienie rozkurczowe (DBP – diastolic blood pressure) ≥120 mmHg.^1,3,4 Te wartości nie mogą być jednak traktowane jako uniwersalne kryterium rozpoznania przełomu nadciśnieniowego. Ostre powikłania narządowe zdarzają się bowiem także w przypadku nagłego wzrostu ciśnienia do wartości niższych niż podane wyżej, zwłaszcza u osób, u których ciśnienie było uprzednio prawidłowe. W niektórych sytuacjach klinicznych (np. rozwarstwienie aorty) również znacznie niższe wartości ciśnienia od podanych wyżej są wskazaniem do jego szybkiego obniżenia za pomocą leków podawanych parenteralnie. Co więcej, istnieje dość duża grupa pacjentów z bezobjawowym ciężkim nadciśnieniem, bez ostrych powikłań narządowych i bez czynników ryzyka takich powikłań w krótkoterminowej perspektywie, u których pomimo bezwzględnych wartości ciśnienia podobnych do tych występujących w przełomie nadciśnieniowym szybkie obniżenie ciśnienia tętniczego nie jest potrzebne, a czasami bywa nawet szkodliwe.

W codziennej praktyce precyzyjne rozróżnienie tych sytuacji klinicznych nie zawsze jest łatwe. Dostępne wytyczne dostarczają niewielu szczegółowych wskazówek na temat postępowania, zwłaszcza u pacjentów z nadciśnieniowymi stanami pilnymi lub bezobjawowym ciężkim nadciśnieniem. Wynika to częściowo z braku odpowiednich danych z badań naukowych, na których można by oprzeć wytyczne postępowania. W rezultacie proponowane zalecenia mają jedynie charakter opinii ekspertów, ponadto nie zawsze są spójne. Również najnowsze wytyczne Polskiego Towarzystwa Nadciśnienia Tętniczego (PTNT) z 2015 r.⁵ zawierają niewiele dość ogólnikowych stwierdzeń na temat nadciśnieniowych stanów nagłych i pilnych.