Racjonalna suplementacja witamin wymaga ustalenia, czego brakuje w typowej diecie Polaków. Kolejnym krokiem powinno być określenie indywidualnego zapotrzebowania na podstawie analizy diety i stanu zdrowia oraz po uwzględnieniu ewentualnie przyjmowanych leków i wieku pacjenta.

CELE ARTYKUŁU

Po przeczytaniu artykułu Czytelnik powinien:

• wymienić wskazania do suplementacji witamin u zdrowych dorosłych
• podać przeciwwskazania do suplementacji witamin
• omówić dowody oparte na faktach dotyczące suplementacji
• znać dawki witamin stosowane w suplementach diety
• przedstawić działania niepożądane witamin i interakcje z lekami
• wymienić wskazania do suplementacji witamin u seniorów

Wprowadzenie

Aktualnie w Polsce nie obserwuje się chorób wynikających z braku witamin (szkorbut, krzywica), ale dość powszechnie występują ich niedobory, będące efektem spożywania przetworzonej żywności czy upośledzonego wchłaniania. Aby uniknąć niedoborów, stosuje się witaminowe suplementy diety, które można kupić w aptekach.

Witaminy w żywności

Większość witamin odkryto w latach 30. XX w., chociaż już dużo wcześniej wiedziano, że niedobór pewnych składników pożywienia powoduje choroby. Nazwa „witamina” (substancja niezbędna do życia zawierająca grupę aminową) została wprowadzona przez Kazimierza Funka w 1911 r. na określenie wyizolowanej z otrąb ryżowych witaminy B₁, której niedobór powoduje chorobę beri-beri. Od dawna znany był też szkorbut, który dziesiątkował marynarzy w czasie długich morskich rejsów, a wynikał z braku świeżych owoców. Jednak chemiczny związek – kwas askorbinowy – został wyodrębniony z owoców papryki i zidentyfikowany przez Alberta Szenta-Györgyiego dopiero w 1933 r. Nazwano go witaminą C, choć w jego cząsteczce nie było grupy aminowej.

Witaminy należą do związków niezbędnych do życia i zdrowia człowieka. Są one wytwarzane przede wszystkim przez rośliny i mikroorganizmy. Ludzie nie mają zdolności ich syntetyzowania i muszą przyjmować witaminy z pożywieniem. Witaminy są potrzebne w niewielkiej ilości, dlatego nazywa się je mikroskładnikami odżywczymi (micronutrients). Mają zróżnicowaną budowę chemiczną; istotny jest ich podział na rozpuszczalne w wodzie i rozpuszczalne w tłuszczach. Do witamin rozpuszczalnych w wodzie zalicza się witaminę C i witaminy z grupy B: tiaminę (B₁), ryboflawinę (B₂), niacynę (B₃), cholinę (B₄), kwas pantotenowy (B₅), pirydoksynę (B₆), biotynę (B₇), kwas foliowy i pochodne witaminy B₉ oraz cyjanokobalaminę (B₁₂), a do rozpuszczalnych w tłuszczach – witaminy A, D, E i K.