Jednym z najczęstszych powikłań otyłości są obrzęki kończyn dolnych. Ich leczenie jest wielokierunkowe, wymaga dużej staranności i zaangażowania, ale wyniki mogą być zaskakująco korzystne. Zaniechanie postępowania diagnostycznego oraz terapeutycznego może prowadzić do trwałego kalectwa i ograniczenia możliwości poruszania się. Leczenie obrzęków należy poprzedzić wnikliwą oceną wielospecjalistyczną, aby wykluczyć inne podłoże chorobowe. Właściwa, zespołowa opieka lekarska, rehabilitacyjna, dietetyczna oraz psychologiczna stanowi o powodzeniu leczenia. Kluczowym elementem jest zrozumienie przez chorego konieczności terapii oraz zagrożeń wynikających z jej zaniechania.

Uwagi ogólne

Problem otyłości dotyczy coraz większej liczby osób, szczególnie w krajach o wysokim statusie ekonomicznym ich obywateli. Występowanie zaburzeń prawidłowej masy ciała na świecie jest w ostatnich latach bardzo powszechne, przy czym warto podkreślić, że liczba osób z otyłością przekroczyła liczbę mieszkańców Ziemi z niedowagą (w 2004 r. dla populacji kobiet, a w 2011 r. – dla mężczyzn). Trzy lata temu na otyłość chorowało 2,3% populacji męskiej oraz 5% kobiet na świecie.¹ Klasyfikację nadwagi i otyłości przedstawiono w tabeli 1. Chorzy z otyłością II lub III stopnia, czyli z BMI odpowiednio >35 lub >40 kg/m², znajdują się w grupach poważnego ryzyka występowania chorób układu krążenia, cukrzycy, chorób nerek, niektórych rodzajów nowotworów oraz uszkodzenia układu mięśniowego i kostno-stawowego.

Długość życia ludzi patologicznie otyłych jest mniejsza i skraca się u mężczyzn o 13, a u kobiet o 8 lat.² Jednocześnie dowiedziono, że prawdopodobieństwo występowania zaburzeń funkcji ruchowych jest u nich ośmiokrotnie podwyższone, a to z kolei prowadzi do pogorszenia jakości życia i zwiększenia śmiertelności.³

Pacjenci z otyłością szczególnie często skarżą się na występowanie obrzęków kończyn dolnych. Objawy kliniczne przewlekłej choroby żylnej kończyn dolnych, do których należy obrzęk w okolicy stawów skokowych i dystalnej części goleni, są coraz powszechniejsze wśród ogółu chorych, również o prawidłowej masie ciała, otyłość jednak nadaje im niekiedy odmienny charakter. W szczególności dotyczy to obrzęków o charakterze chłonnym.

Charakterystyka obrzęku kończyn dolnych u chorych otyłych

Powiększenie obwodu dystalnych części kończyn dolnych u osób z podwyższonym BMI można podzielić na:

• obrzęk wynikający z przewlekłej choroby lub niewydolności żylnej
• obrzęk chłonny (pierwotny lub wtórny)
• obrzęk o charakterze chłonnym związany specyficznie z otyłością
• obrzęki o etiologii zaburzeń ogólnoustrojowych
• formy mieszane.