W Polsce największa zapadalność na gruźlicę występuje u osób ze starszych grup wiekowych, przy czym do większości przypadków zachorowań dochodzi na skutek reaktywacji zakażenia sprzed lat. Głównym działaniem w walce z gruźlicą jest szybkie wykrycie i leczenie prątkujących chorych, co w grupie starszych pacjentów stanowi wyzwanie ze względu na choroby współistniejące i inne czynniki wpływające na terapię.

Epidemiologia gruźlicy na świecie i w Polsce

World Health Organization (WHO) podała, że w 2016 r. na gruźlicę zachorowało 10,4 mln osób na świecie; zapadalność wynosiła średnio 140 zachorowań na 100 000 osób.

We wszystkich krajach Unii Europejskiej (UE) i Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) w 2016 r. na gruźlicę zachorowały 58 994 osoby. 45% tej liczby stanowili chorzy z Polski, Rumunii i Wielkiej Brytanii. Zapadalność wynosiła średnio 11,4 przypadku na 100 000 ludności; w 20 krajach była niższa niż 10 na 100 000. Najwyższą zapadalność na gruźlicę w krajach UE/EOG stwierdzano wśród osób w wieku od 25 do 44 lat, co wynika z tego, że w wielu krajach europejskich większość zachorowań, np. w Szwecji 89,8%, wykrywa się wśród imigrantów, którzy zwykle są młodzi.

Sytuacja epidemiologiczna gruźlicy w Polsce poprawia się stopniowo. W 2017 r. zarejestrowano w kraju 5787 zachorowań na gruźlicę, o 657 przypadków mniej niż w roku poprzednim i o 2294 mniej w porównaniu z rokiem 2008.

W Polsce w 2017 r. zapadalność na gruźlicę wszystkich postaci wynosiła 15,1/100 000 osób. Kraje o zapadalności ≤20 na 100 000 należą do państw o małej zapadalności. W Polsce od lat 70. ubiegłego wieku do 2015 r. największa zapadalność na gruźlicę występowała u osób w wieku ≥65 lat. Od 2015 r. podobnie jak w latach wcześniejszych współczynnik zapadalności był tym większy, im starsza była grupa wiekowa, ale tylko do zakresu 45-64 lata. W 2017 r. współczynnik ten wynosił od 1,2 na 100 000 wśród dzieci do 14 r.ż. do 25,6 na 100 000 u osób w wieku od 45 do 64 lat. U osób ≥65 lat był mniejszy – 22,6 na 100 000. Zachorowało 1445 osób w wieku podeszłym – 876 mężczyzn i 569 kobiet. Jak u ogółu chorych na gruźlicę w Polsce także wśród osób w wieku ≥65 lat zapadalność u mężczyzn była większa niż u kobiet (34,8 vs 14,6 na 100 000). Na gruźlicę płuc zachorowały 1353 osoby ≥65 lat; wśród nich 835 (61,7%) miało potwierdzenie bakteriologiczne choroby, tzn. dodatni wynik posiewu materiału z dróg oddechowych. U 432 (32%) chorych z tej grupy uzyskano także dodatni wynik bakterioskopii plwociny. Wśród ogółu przypadków gruźlicy płuc w Polsce w 2017 r. potwierdzenie bakteriologiczne otrzymano u większego odsetka chorych (73,4%); większy był też odsetek chorych obficie prątkujących, czyli z dodatnim wynikiem bakterioskopii plwociny (44,7%). Wśród chorych na gruźlicę płuc były 402 osoby w wieku ≥80 lat. 326 sędziwych chorych miało gruźlicę płuc z dodatnim wynikiem posiewu (81%) i 144 także z dodatnim wynikiem bakterioskopii plwociny (35,8%).