Zespół niespokojnych nóg (RLS – restless legs syndrome), zwany też zespołem Wittmaacka-Ekboma, jest sensomotorycznym zaburzeniem charakteryzującym się przymusem poruszania kończynami dolnymi, zwykle z towarzyszącymi nieprzyjemnymi doznaniami pod postacią ich mrowienia, drętwienia, pieczenia i swędzenia. Objawy pojawiają się najczęściej wieczorem i w nocy, w stanie spoczynku. Zespół niespokojnych nóg istotnie wpływa na pogorszenie snu poprzez wydłużenie okresu zasypiania, a także częste wybudzenia, co prowadzi do uczucia senności w ciągu dnia i gorszego ogólnego funkcjonowania. Występowanie zespołu niespokojnych nóg ma również negatywny wpływ na zdrowie psychiczne – spośród osób dotkniętych tą chorobą ponad 50% zgłasza obniżenie nastroju, a 47,6% podaje brak energii. U pacjentów z RLS w porównaniu z osobami zdrowymi ryzyko pojawienia się epizodu dużej depresji jest 2-4-krotnie wyższe. Stanowi to poważny problem medyczny, co odzwierciedla fakt, że aż 35% osób cierpiących z powodu zespołu niespokojnych nóg i zaburzeń depresyjnych potwierdza występowanie myśli suicydalnych związanych z objawami RLS. Istotne jest również częste współwystępowanie z zespołem niespokojnych nóg innych zaburzeń somatycznych, np. chorób układu krążenia, cukrzycy, nadciśnienia tętniczego, przewlekłej niewydolności nerek, migreny, obwodowej neuropatii, fibromialgii, choroby Parkinsona. Choć każda z tych jednostek chorobowych może pojawić się niezależnie, mogą one prowokować wystąpienie objawów RLS, co znacznie utrudnia proces diagnostyczny.

Epidemiologia

Szacuje się, że zespół niespokojnych nóg może dotyczyć od 3,9% do 15% populacji, ze znacznie niższą zapadalnością w krajach azjatyckich (od 0,1% do 12%). Tak szeroki zakres częstości występowania RLS może wynikać z zastosowania różnych kryteriów diagnostycznych, niepełnego obiektywizmu pacjenta wobec zgłaszanych dolegliwości bez potwierdzenia ich za pomocą specjalistycznych badań czy też ostatecznie z błędnego rozpoznania. Częstość występowania zespołu niespokojnych nóg jest blisko 2-krotnie wyższa u kobiet niż u mężczyzn i wzrasta z wiekiem. Zwykle pierwsze objawy występują w drugiej bądź trzeciej dekadzie życia. U kobiet objawy pojawiają się średnio 2-3 lata wcześniej niż u mężczyzn. Postać rodzinnie występującego zespołu niespokojnych nóg ujawnia się zwykle w młodym wieku, lecz przebieg choroby jest wolniejszy. Wzrost zapadalności na zespół niespokojnych nóg dotyczy również kobiet w ciąży (szczególnie w trzecim trymestrze); zaburzenie zwykle ustępuje w ciągu miesiąca po porodzie. Wykazano, że ryzyko zachorowania na RLS zwiększa się z każdą ciążą.