Ortopedia i rehabilitacja

Zapobieganie złamaniom kości udowej u osób starszych

prof. dr hab. n. med. Wojciech Pluskiewicz

Zakład Chorób Metabolicznych Kości, Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych, Diabetologii i Nefrologii, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach

Adres do korespondencji: prof. dr hab. n. med. Wojciech Pluskiewicz, Zakład Chorób Metabolicznych Kości, Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych, Diabetologii i Nefrologii, Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach, ul. Medyków 18, 40-752 Katowice

  • Omówienie zasad prewencji pierwotnej i wtórnej dotyczącej złamań kości udowej u osób starszych
  • Badania diagnostyczne wykorzystywane w ocenie osteoporozy (densytometria, morfometria, RTG kręgosłupa, badania laboratoryjne)
  • Omówienie metod i roli farmakoterapii w leczeniu ukierunkowanym na prewencję złamań, a także sposobów działań niefarmakologicznych  

Złamanie biodra – obok złamań kręgów – to najpoważniejsza konsekwencja osteoporozy starczej. Liczba złamań biodra jest duża i zgodnie z wynikami naszych badań ciągle rośnie. W latach 2002-14 liczba złamań o tej lokalizacji w powiecie Piekary Śląskie wzrosła o 20% dla kobiet i o 44% dla mężczyzn. Można ostrożnie założyć, że ten trend odzwierciedla zjawisko w skali całego kraju. Złamania osteoporotyczne, w tym także złamania biodra, to poważny problem medyczny, społeczny i ekonomiczny. Starzenie się polskiego społeczeństwa stwarza liczne wyzwania, wśród których działania dotyczące osteoporozy, której wynikiem jest epidemia złamań, należy uznać za jedne z pierwszoplanowych. Konsekwencje złamań biodra są poważne i często zapoczątkowują ciąg zdarzeń wiodących do zgonu. Należy pamiętać, że złamania biodra są typowe dla osób w 7, a szczególnie w 8 i 9 dekadzie życia, a tylko sporadycznie występują u osób w młodszym wieku. Także złamania kręgów, najpewniej jako wyraz wtórnych zaburzeń funkcji układu oddechowego i krążenia, istotnie zwiększają ryzyko zgonu, ale dynamika zdarzeń nie jest tak duża jak w przypadku złamań biodra. Wiąże się to także z niemym klinicznie przebiegiem złamań kręgów, co powoduje, że z reguły powiązania przyczynowo-skutkowe między złamaniem kręgu a zgonem umykają naszej uwadze, bo nie wiadomo, kiedy to złamanie nastąpiło. Inaczej sprawy się mają w przypadku złamań biodra. Złamanie biodra będące prawie zawsze wynikiem upadku natychmiast zaburza funkcjonowanie dotąd sprawnej osoby, co wynika z całkowitego unieruchomienia. Dramatyczny przebieg i grożące powikłania, głównie zakrzepowe, wymuszają konieczność podjęcia szybkich działań. Około 20% pacjentów umiera w ciągu pierwszych 6 miesięcy od wystąpienia złamania, a połowa pacjentów nie wraca do wcześniejszej sprawności. Leczeniem z wyboru jest postępowanie operacyjne. To decyzja ratująca życie, gdyż wielotygodniowe unieruchomienie stwarza dla pacjenta ogromne zagrożenie. Operacja powinna być przeprowadzona niezwłocznie po rozpoznaniu złamania (w 1-2 dobie), co często jest niemożliwe wobec stosowania leków przeciwkrzepliwych, innych przeciwwskazań lub z powodów natury organizacyjnej. Pacjent powinien być spionizowany pierwszego lub drugiego dnia po zabiegu operacyjnym (co według mojej wiedzy zwykle nie jest realizowane). W kolejnych dniach etapami, adekwatnie do stanu zdrowia pacjenta, zaczyna się rehabilitacja. Zwykle po 7-10 dniach pacjent jest wypisywany do domu. I tu zaczyna się najtrudniejszy etap. By przywrócić wyjściową sprawność, pacjent musi przejść wielotygodniowy cykl rehabilitacji. Niestety, system opieki zdrowotnej w Polsce nie gwarantuje szybkiego przyjęcia na oddział rehabilitacji analogicznie jak w przypadku osób po udarze mózgu, które w ciągu 30 dni od zdarzenia mają zapewnioną możliwość hospitalizacji. Pacjent po złamaniu biodra jest pozostawiony sam sobie. Trudno jest zrealizować taki cykl rehabilitacji w warunkach domowych. Jeszcze bardziej karkołomna jest próba przewożenia pacjenta na rehabilitację ambulatoryjną.

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Prewencja pierwotna

Generalne zasady zapobiegania złamaniom o charakterze osteoporotycznym, czyli takim, które są wynikiem niewielkiego urazu (zwykle upadek z wysokości własnego ciała), są takie same [...]

Jak w praktyce realizować działania prewencyjne?

Ocena stopnia zaawansowania osteoporozy wymaga zebrania danych dotyczących tzw. klinicznych czynników ryzyka oraz przeprowadzenia badań diagnostycznych. Wyniki tych działań są podstawą [...]

Prewencja wtórna

W zasadzie prewencja wtórna powiela kierunki działań podejmowanych w ramach prewencji pierwotnej. Należy pamiętać, że przebyte złamanie to silny czynnik ryzyka kolejnego złamania, [...]

Podsumowanie

Proces zapobiegania występowaniu złamań biodra jest wieloetapowy. Z powodu powszechnej wielochorobowości i polipragmazji u osób w podeszłym wieku oraz trudności w skutecznym wdrażaniu różnych działań profilaktyczno-leczniczych [...]

Do góry