Neurologia

Pacjent z bólem neuropatycznym – farmakoterapia zgodna z zaleceniami ekspertów

dr n. med. Magdalena Kocot-Kępska, EDPM

Zakład Badania i Leczenia Bólu, Katedra Anestezjologii i Intensywnej Terapii, Uniwersytet Jagielloński – Collegium Medicum, Kraków

Adres do korespondencji:

dr n. med. Magdalena Kocot-Kępska

Zakład Badania i Leczenia Bólu,

Katedra Anestezjologii i Intensywnej Terapii,

Uniwersytet Jagielloński – Collegium Medicum

ul. Śniadeckich 10, 31-501 Kraków

  • Omówienie metod farmakoterapii chorych z bólem neuropatycznym
  • Przedstawienie aktualnych danych dotyczących skuteczności leków I, II i III wyboru u chorych z bólem neuropatycznym
  • Algorytm farmakoterapii chorych z bólem neuropatycznym opracowany przez ekspertów Neuropathic Pain Special Interest Group International Association for the Study of Pain

Ból neuropatyczny (BN) u ludzi spowodowany jest uszkodzeniem lub chorobą somatosensorycznej części układu nerwowego (UN). Jest to rodzaj bólu patologicznego, zwykle ma charakter przewlekły i jest oporny na działanie prostych analgetyków nieopioidowych (niesteroidowe leki przeciwzapalne [NLPZ], paracetamol, metamizol). Występuje średnio u 7-10% populacji, częściej u osób starszych i kobiet1.

U ludzi ból neuropatyczny zazwyczaj jest spowodowany cukrzycą i przebytym półpaścem. Inne przyczyny uszkodzenia układu nerwowego i powstawania bólu neuropatycznego przedstawiono w tabeli 1.   Wiadomo także, że komponent neuropatyczny może występować u chorych z innymi zespołami bólowymi, np. z bólem krzyża, bólem kostnym u chorych na nowotwory, osteoartrozą czy fibromialgią1,2.

Mechanizm powstawania bólu neuropatycznego u ludzi jest złożony i nie do końca poznany. Uważa się, że jego rozwój zależy od procesów neuroplastyczności nieadaptacyjnej w zakresie obwodowego, ośrodkowego i/lub autonomicznego układu nerwowego, które są uruchamiane w odpowiedzi na bodziec uszkadzający układ nerwowy. Należy podkreślić, że nie każde uszkodzenie układu nerwowego skutkuje powstaniem bólu neuropatycznego, ponieważ u większości chorych zmiany zachodzące w UN po uszkodzeniu nerwów ulegają wygaszeniu dzięki procesom neuroplastyczności adaptacyjnej. Na obecnym etapie wiedzy nie wiadomo dokładnie, jakie czynniki wpływają na to, że ból neuropatyczny rozwija się tylko u niektórych pacjentów w następstwie uszkodzenia układu nerwowego. Jest to proces wieloczynnikowy, w którym biorą udział mechanizmy neurobiologiczne (m.in. genetyczne), demograficzne, psychologiczne i socjalne3. Uszkodzenie układu nerwowego może dotyczyć zarówno jego ośrodkowej, jak i obwodowej części1-3.

Najczęstszymi zespołami obwodowego bólu neuropatycznego są:

  • neuralgia popółpaścowa
  • neuralgia trójdzielna
  • neuropatia cukrzycowa
  • przetrwały ból pooperacyjny/pourazowy
  • neuropatia w przebiegu zakażenia HIV
  • neuropatia w przebiegu choroby nowotworowej
  • ból fantomowy.

Najczęstszymi zespołami ośrodkowego bólu neuropatycznego są:

  • ból po udarze mózgu
  • ból po urazie rdzenia kręgowego
  • ból w chorobie Parkinsona
  • ból w stwardnieniu rozsianym
  • syringomyelia.

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Leki I wyboru

W terapii chorych z bólem neuropatycznym leki przeciwdepresyjne z grupy trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych (TLPD) oraz inhibitorów wychwytu zwrotnego noradrenaliny i serotoniny (SNRI – serotonin norepinephrine [...]

Leki II wyboru

Tramadol jest analgetykiem opioidowym o podwójnym mechanizmie działania – jest agonistą receptora opioidowego µ oraz hamuje wychwyt zwrotny serotoniny i noradrenaliny na poziomie [...]

Leki III wyboru

Silne analgetyki opioidowe (AO) są lekami III wyboru u chorych z bólem neuropatycznym, głównie ze względu na zastrzeżenia dotyczące długoterminowej skuteczności i bezpieczeństwa u chorych [...]

Farmakoterapia skojarzona

Farmakoterapia skojarzona powinna być rozważana u chorych, u których leki I i II wyboru w monoterapii są skuteczne jedynie częściowo lub zwiększenie ich dawki powoduje działania [...]

Inne możliwości farmakoterapii chorych z bólem neuropatycznym

W ramach poradni leczenia bólu u chorych z opornym na leczenie bólem neuropatycznym stosowane są także inne leki, w przypadku których istnieją tylko słabe rekomendacje, [...]

Aneks: podstawowe zasady diagnostyki chorego z BN

Na rycinie 2 przedstawiono algorytm przydatny w ocenie chorych z obwodowym zlokalizowanym bólem neuropatycznym35.

Podsumowanie

W praktyce klinicznej kluczowe jest właściwe rozpoznanie bólu neuropatycznego u pacjenta i wdrożenie leczenia zgodnego z zaleceniami krajowymi i międzynarodowymi. Należy pamiętać, że proste analgetyki, powszechnie [...]

Do góry