Przypadek kliniczny
Białkomocz w chorobie Fabry’ego – częsty objaw rzadkiego schorzenia
Kamila Kędzierska
dr n. med. Katarzyna Muras-Szwedziak
Tomasz Hołub
prof. dr hab. n. med. Michał Nowicki
- W związku z niespecyficznością objawów rozpoznanie choroby Fabry’ego następuje zwykle po wielu latach
- Współwystępowanie białkomoczu o niejasnej etiologii, zaburzeń rytmu serca, niewydolności serca w przebiegu kardiomiopatii czy udarów niedokrwiennych, zwłaszcza u młodych osób, zawsze powinno stanowić wskazanie do pogłębienia diagnostyki, w tym w kierunku choroby Fabry’ego
Choroba Fabry’ego (FD – Fabry disease) to dziedziczona w sposób związany z chromosomem X lizosomalna choroba spichrzeniowa spowodowana mutacjami genu GLA (locus Xq22.1). Jest zaliczana do chorób ultrarzadkich. U podłoża jej patomechanizmu leży niedobór lub całkowity brak aktywności enzymu α-galaktozydazy A (α-GAL A), czego konsekwencją jest gromadzenie się glikolipidów, globotriaozyloceramidu (GL3) oraz jego deacylowanej postaci – globotriaozylosfingozyny (lyso-GL3) – w licznych komórkach organizmu, prowadzące do stopniowego uszkodzenia wielu narządów i układów. Najczęściej dotyczy to: komórek śródbłonka naczyń, podocytów w kłębuszku nerkowym, kardiomiocytów czy komórek nerwowych1-3.
W tym typie dziedziczenia w wyniku różnego stopnia penetracji genu, który determinuje stopień aktywności α-GAL A, obserwuje się duże zróżnicowanie i zmienność obrazu klinicznego. Stanowi to jedną z głównych przyczyn znacznych trudności diagnostycznych w rozpoznawaniu choroby Fabry’ego.
Do tej pory zidentyfikowano ponad 900 mutacji GLA, ale nie każda z nich jest patogenna. U ich podłoża leżą mutacje punktowe typu zmiany sensu i nonsensowne, mutacje wycinania intronów, delecje lub insercje. Większość mutacji jest specyficzna dla danej rodziny, jednak coraz częściej opisywana jest wewnątrzrodzinna zmienność klinicznych objawów choroby4-6.
Jednostka chorobowa po raz pierwszy została opisana w 1898 r. przez lekarzy dermatologów Johannesa Fabry’ego i Williama Andersona u pacjentów – chłopca i młodej kobiety – u których występowały charakterystyczne zmiany skórne o typie rogowaciejących naczyniaków ze współwystępującym białkomoczem7.
Wyróżniamy dwie możliwości przebiegu choroby, tj. klasyczną i nieklasyczną. Postać klasyczna spowodowana jest brakiem lub niewielką aktywnością enzymu (<5%), co dotyczy głównie płci męskiej. Pierwsze symptomy pojawiają się już w dzieciństwie, najczęściej są to: przewlekły lub napadowy ból rąk i stóp (akroparestezja), upośledzenie słuchu, nadwrażliwość na ciepło i zimno oraz naczyniaki rogowaciejące (angiokeratoma)1. U osób z częściowo zachowaną aktywnością enzymu występuje późna postać, tzw. nieklasyczna. Objawy pojawiają się u osób dorosłych i zależą od zajętych narządów; mogą to być np.: niewydolność nerek, udary o nieustalonej przyczynie czy kardiomiopatia przerostowa. Zakres objawów u heterozygotycznych kobiet wynika z losowej inaktywacji jednego z dwóch chromosomów X (lionizacji)2. Do charakterystycznych cech i objawów choroby Fabry’ego należą:
