Wrodzony obrzęk naczynioruchowy (HAE – hereditary angioedema) jest rzadką chorobą genetyczną spowodowaną niedoborem lub brakiem aktywności inhibitora esterazy C1 (C1-INH). Białko to ma działanie hamujące na układ kalikreina–kininy, a jego niedobór skutkuje nadmierną produkcją bradykininy. Ta z kolei zwiększa przepuszczalność naczyń, wywołując miejscowe, samoograniczające się obrzęki skóry lub błon śluzowych przewodu pokarmowego i dróg oddechowych¹.

Objawy HAE przypominają obrzęki występujące w pokrzywce lub anafilaksji i dlatego rozpoznanie tej rzadkiej choroby stanowi problem. Brak świadomości odrębnego patomechanizmu prowadzącego do obrzęku powoduje, że stosowane jest nieskuteczne leczenie. Obrzęki zlokalizowane w obrębie górnych dróg oddechowych mogą doprowadzić do zgonu, a napady obrzęku błon śluzowych przewodu pokarmowego przyjmują obraz chirurgicznego ostrego brzucha i w wielu przypadkach skutkują zbędnymi interwencjami chirurgicznymi^2,3.

Patomechanizm powstawania obrzęków w HAE

C1-INH jest białkiem ostrej fazy hamującym aktywację dopełniacza, kaskadę fibrynolizy, krzepnięcia, a przede wszystkim generacji kinin i powstawania bradykininy bezpośrednio odpowiedzialnej za obrzęk. C1-INH umożliwia zachowanie równowagi tych układów białkowych. W kontekście choroby, jaką jest wrodzony obrzęk naczynioruchowy w przypadku niedoboru C1-INH, istotne są brak hamowania i nadmierna generacja bradykininy.

Bradykinina powstaje pod wpływem proteolitycznego działania aktywnej kalikreiny na wielkocząsteczkowy kininogen. Do zajścia tego procesu niezbędna jest wcześniejsza aktywacja kalikreiny przez aktywny czynnik XII^1,4. Przypuszczalnie istnieją dwa mechanizmy aktywacji czynnika XII – przez fosfolipidy uwolnione z uszkodzonych komórek lub przez HSP – białko wstrząsu termicznego, które powstaje w komórce pod wpływem stresorów, niemniej mechanizm inicjujący nie został do końca zidentyfikowany⁵.

W warunkach fizjologicznych C1-INH stabilizuje kaskady białkowe, zapobiegając aktywacji i powstaniu kalikreiny oraz aktywnego czynnika XII.

Lokalna aktywacja kalikreiny na powierzchni śródbłonka naczyniowego podczas niedoboru bądź upośledzonej aktywności C1-INH powoduje niekontrolowane uwalnianie bradykininy. Bradykinina wiąże się ze swoim receptorem (receptor bradykininowy B2), co powoduje zwiększenie przepuszczalności naczyń krwionoś­nych i w konsekwencji prowadzi do powstania obrzęku^1,4-6 (ryc. 1).

Epidemiologia i klasyfikacja obrzęku naczynioruchowego

Wrodzony obrzęk naczynioruchowy jest chorobą rzadką. W populacji ogólnej oszacowano częstość jego występowania na 1:50 000. Mutacja w takim samym stopniu dotyka kobiety i mężczyzn wszystkich grup etnicznych2,8, ale u kobiet przebieg choroby jest c...