Bezsenność jest subiektywną dolegliwością polegającą na niemożności uzyskania zadowalającego snu mimo korzystnych warunków, co skutkuje zaburzonym funkcjonowaniem w ciągu dnia. Występuje u 6-10% populacji, przy czym w ostatnich latach obserwuje się zarówno wzrost liczby pacjentów z rozpoznaniem bezsenności, jak i zwiększoną liczbę osób skarżących się na to zaburzenie, szczególnie w podstawowej opiece medycznej. Sen jest regulowany przez dwa procesy: homeostatyczny, w którym senność jest gromadzona w ciągu dnia, i okołodobowy, który jest regulowany zegarem biologicznym. Zegar ten jest nastawiany w godzinach porannych i przedpołudniowych przez pasmo niebieskie w świetle widzialnym. Dla zachowania prawidłowego snu najważniejsze są stała pora opuszczania łóżka, ale nie później niż o godzinie 9, oraz odpowiednio długi dzień. W populacji zdrowe osoby śpią 6-9 godzin, ale niewielki odsetek potrafi spać tylko 5 godzin i nie musi to oznaczać patologii. We współczesnych klasyfikacjach zaczyna dominować model dzielący bezsenność na krótkotrwałą i przewlekłą (trwającą >3 miesięcy), której cechą jest stan nadmiernego wzbudzenia. Zgodnie z koncepcją 3P (predisposing, precipitating, perpetuating) ani czynniki predysponujące, ani wyzwalające nie są wystarczające, ale pojawienie się czynników utrwalających powoduje, że bezsenność staje się przewlekła. Czynniki utrwalające to zespół dysfunkcjonalnych zachowań pacjenta, które w jego najgłębszym przekonaniu mają na celu uzyskanie snu, a w rzeczywistości stają się przyczyną bezsenności przewlekłej z cechami nadmiernego wzbudzenia. Podstawową metodą leczenia bezsenności, szczególnie w jej przewlekłej postaci, jest terapia poznawczo-behawioralna. Leczenie farmakologiczne ma znaczenie doraźne i stanowi element uzupełniający terapię poznawczo-behawioralną. Jego znaczenie jest znacznie ważniejsze w przypadku bezsenności krótkotrwałej niezwiązanej z mechanizmami dezadaptacyjnymi. Z uwagi na ryzyko uzależnienia coraz częściej w terapii bezsenności przewlekłej stosuje się leki przeciwdepresyjne i antyhistaminowe o działaniu sedatywnym, ale w małych dawkach, nadal jednak nie przeprowadzono odpowiedniej liczby badań z randomizacją, w których oceniano takie postępowanie.

Kryteria diagnostyczne i epidemiologia