Farmakoterapia

Bezsenność – diagnostyka i leczenie farmakologiczne

dr n. med. Tadeusz Piotrowski

Katedra i Klinika Psychiatryczna, Warszawski Uniwersytet Medyczny

Adres do korespondencji:

dr n. med. Tadeusz Piotrowski

Katedra i Klinika Psychiatryczna,

Warszawski Uniwersytet Medyczny

ul. Nowowiejska 27, 00-665 Warszawa

e-mail: tadek.piotrowski@yahoo.pl

  • Przyczyny bezsenności oraz wpływ na jej występowanie chorób współistniejących
  • Kryteria diagnostyczne bezsenności i algorytm postępowania
  • Leki stosowane w terapii bezsenności i ich wpływ na poszczególne parametry snu

Bezsenność jest subiektywną dolegliwością polegającą na niemożności uzyskania zadowalającego snu mimo korzystnych warunków, co skutkuje zaburzonym funkcjonowaniem w ciągu dnia. Występuje u 6-10% populacji, przy czym w ostatnich latach obserwuje się zarówno wzrost liczby pacjentów z rozpoznaniem bezsenności, jak i zwiększoną liczbę osób skarżących się na to zaburzenie, szczególnie w podstawowej opiece medycznej. Sen jest regulowany przez dwa procesy: homeostatyczny, w którym senność jest gromadzona w ciągu dnia, i okołodobowy, który jest regulowany zegarem biologicznym. Zegar ten jest nastawiany w godzinach porannych i przedpołudniowych przez pasmo niebieskie w świetle widzialnym. Dla zachowania prawidłowego snu najważniejsze są stała pora opuszczania łóżka, ale nie później niż o godzinie 9, oraz odpowiednio długi dzień. W populacji zdrowe osoby śpią 6-9 godzin, ale niewielki odsetek potrafi spać tylko 5 godzin i nie musi to oznaczać patologii. We współczesnych klasyfikacjach zaczyna dominować model dzielący bezsenność na krótkotrwałą i przewlekłą (trwającą >3 miesięcy), której cechą jest stan nadmiernego wzbudzenia. Zgodnie z koncepcją 3P (predisposing, precipitating, perpetuating) ani czynniki predysponujące, ani wyzwalające nie są wystarczające, ale pojawienie się czynników utrwalających powoduje, że bezsenność staje się przewlekła. Czynniki utrwalające to zespół dysfunkcjonalnych zachowań pacjenta, które w jego najgłębszym przekonaniu mają na celu uzyskanie snu, a w rzeczywistości stają się przyczyną bezsenności przewlekłej z cechami nadmiernego wzbudzenia. Podstawową metodą leczenia bezsenności, szczególnie w jej przewlekłej postaci, jest terapia poznawczo-behawioralna. Leczenie farmakologiczne ma znaczenie doraźne i stanowi element uzupełniający terapię poznawczo-behawioralną. Jego znaczenie jest znacznie ważniejsze w przypadku bezsenności krótkotrwałej niezwiązanej z mechanizmami dezadaptacyjnymi. Z uwagi na ryzyko uzależnienia coraz częściej w terapii bezsenności przewlekłej stosuje się leki przeciwdepresyjne i antyhistaminowe o działaniu sedatywnym, ale w małych dawkach, nadal jednak nie przeprowadzono odpowiedniej liczby badań z randomizacją, w których oceniano takie postępowanie.

Kryteria diagnostyczne i epidemiologia

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Etiologia

Fizjologia snu opiera się na dwóch podstawowych mechanizmach, co w 1984 r. przedstawił Borbély7. Pierwszym z nich jest proces homeostatyczny bazujący na „gromadzeniu [...]

Diagnostyka bezsenności

Choć zasadnicze objawy bezsenności wydają się nie budzić wątpliwości, to jednak sposób zebrania wywiadu nie jest już tak prosty. Bezsenność krótkotrwała [...]

Zarys terapii bezsenności

Celem terapii bezsenności jest poprawa nie tylko jakości snu, lecz także funkcjonowania pacjentów w ciągu dnia. Podstawową, rekomendowaną przez European Sleep Research [...]

Farmakoterapia bezsenności

Wprawdzie terapia farmakologiczna jest porównywalnie skuteczna w postępowaniu krótkoterminowym, niemniej do tej pory nie zsyntetyzowano leku nasennego, który poprawiałby nie tylko wydajność [...]

Podsumowanie

Należy podkreślić, że podstawą leczenia bezsenności jest terapia poznawczo-behawioralna, a postępowanie farmakologiczne ma charakter wspomagający, jak pokazano na rycinie 3.

Do góry