Błona śluzowa jam nosa jest ściśle związana z błoną śluzową zatok przynosowych poprzez ujścia zatok. Z reguły są one najwęższym miejscem na szlaku drenażu śluzu produkowanego przez błonę śluzową zarówno w stanie zdrowia, jak i w chorobie. Z tego powodu zapalenie błony śluzowej jam nosa i zatok przynosowych jest określane w piśmiennictwie wspólnym terminem „rhinosinusitis”. W zależności od czasu trwania dolegliwości zapalenia jam nosa i zatok przynosowych dzielą się na ostre i przewlekłe.

Ostre zapalenia zatok przynosowych (OZZP) występują u 6-15% populacji w ciągu roku i najczęściej są spowodowane infekcją wirusową. Zazwyczaj przebiegają w sposób samoograniczający się, jednak w szczególnych przypadkach mogą prowadzić do zagrażających życiu powikłań. Ostre zapalenie zatok przynosowych stanowi jeden z najczęstszych powodów przyjmowania antybiotyków, a właściwe postępowanie, w tym ograniczenie zlecania leków z tej grupy, jest niezwykle istotne w dobie zbyt częstego ich stosowania.

Przewlekłe zapalenia zatok przynosowych (PZZP) są poważnym problemem zdrowotnym, dotyczącym 5-12% populacji ogólnej.

Ostre zapalenie zatok przynosowych u dorosłych jest definiowane jako nagłe wystąpienie 2 lub więcej objawów, z których jednym powinna być niedrożność nosa lub wydzielina z nosa (katar przedni/tylny), a dodatkowo można stwierdzić ból/uczucie rozpierania twarzy i/lub upośledzenie węchu. Czas trwania tych dolegliwości nie przekracza 12 tygodni. Nawracające OZZP jest definiowane jako ≥4 epizody ostrego zapalenia zatok przynosowych w ciągu roku przerwane okresami wolnymi od objawów.

Za OZZP przyjmuje się infekcję wirusową (przeziębienie) i powirusowe zapalenia zatok przynosowych. U niewielkiego odsetka pacjentów cierpiących na powirusowe OZZP rozwinie się ostre bakteryjne zapalenie zatok przynosowych.

Powirusowe OZZP jest schorzeniem występującym powszechnie w populacji, najczęściej jako następstwo wirusowej infekcji górnych dróg oddechowych. Można je rozpoznać dopiero po 10 dniach występowania objawów, chyba że po 5 dniach od początku infekcji nastąpi wyraźne ich nasilenie. Subiektywna ocena powinna uwzględniać stopień nasilenia i czas trwania objawów.

Zakażenie bakteryjne może wystąpić w przebiegu OZZP, jednak w większości przypadków leczenie antybiotykami ma niewielki wpływ na przebieg infekcji. Autorzy „European Position Paper on Rhinosinusitis and Nasal Polyps” (EPOS) z 2020 r. w celu odróżnienia infekcji bakteryjnej od wirusowej podtrzymali zalecenia zawarte we wcześniejszych wersjach tego dokumentu, tj. stwierdzenie co najmniej 3 z 5 objawów: zmiana barwy wydzieliny, silny ból w obrębie twarzy, gorączka, podwyższone OB/CRP oraz ponowne nasilenie się objawów¹.