Farmakoterapia

Czynniki wpływające na potrzebę modyfikacji dawek

prof. dr hab. n. farm. Barbara Filipek

Katedra Farmakodynamiki, Wydział Farmaceutyczny, Collegium Medicum – Uniwersytet Jagielloński, Kraków

Adres do korespondencji:

prof. dr hab. n. farm. Barbara Filipek

Katedra Farmakodynamiki, Wydział Farmaceutyczny,

Collegium Medicum – Uniwersytet Jagielloński

ul. Medyczna 9, 30-688 Kraków

  • Czynniki fizjologiczne wpływające na podstawowe parametry farmakokinetyczne (wiek, masa ciała, płeć, ciąża, różnice genetyczne)
  • Zmiany farmakokinetyczne w aspekcie czynników patologicznych oddziałujących na farmakokinetykę
  • Indywidualizacja dawkowania w zależności od odmienności fizjologicznych i patologicznych

Podstawową zasadą farmakoterapii jest uzyskanie u chorego jak najlepszego efektu leczniczego przy jak najmniejszych objawach niepożądanych, a tym samym osiągnięcie poprawy komfortu i jakości życia. Prawidłowy efekt farmakologiczny, skuteczność działania leku i jego dobra tolerancja zależą od dawki (stężenia). W terapii stosuje się zwykle dawki standardowe. Nie są one jednak optymalne dla wszystkich pacjentów. Istnieją liczne indywidualne czynniki, które powodują, że zastosowanie standardowej dawki, określonej na ogół w odniesieniu do osób dojrzałych płci męskiej o masie ciała 70 kg, nie zawsze przynosi zamierzony efekt. Różnice działania określonego leku podanego w tej samej dawce różnym chorym mogą być przyczyną osłabienia, a nawet braku efektu terapeutycznego lub wystąpienia działania niepożądanego bądź wręcz toksycznego. Wówczas należy odpowiednio dostosować dawkę przez jej zmniejszenie lub zwiększenie, ewentualnie wydłużenie odstępu między podaniami (zmiana przedziału dawkowania), modyfikację pory przyjmowania leku lub dobór jego optymalnej postaci1,2. Wśród czynników wpływających na odstępstwa od standardowego dawkowania leków wymienia się:

  • czynniki fizjologiczne, takie jak: wiek, masa ciała, płeć oraz związany z nią stan odżywiania, ciąża, okres karmienia, fenotyp genetyczny, wysiłek fizyczny
  • czynniki patofizjologiczne, a zwłaszcza stany patologiczne układów lub narządów odpowiedzialnych za losy leków w organizmie (przewód pokarmowy, wątroba, nerki, układ sercowo-naczyniowy)
  • czynniki środowiskowe (dieta, tryb życia pacjenta, używki, skażenie środowiska)3.

Wiek

Dzieci

Farmakokinetyka wielu leków zmienia się w zależności od wieku pacjenta. Wynika to z ewolucji w procesach wchłaniania, dystrybucji, metabolizmu i wydalania (ADME – absorption [wchłanianie], distribution [dystrybucja], metabolism [metabolizm], excre...

Wiek pacjenta ma także wpływ na objętość dystrybucji i wiązanie leków z białkami krwi. U noworodków i niemowląt zarówno stężenie albumin, jak i stopień wiązania leku z białkiem są mniejsze niż u dorosłych. U dzieci obserwuje się większy odsetek ca...

U noworodków i niemowląt występuje metaboliczna niedojrzałość wątroby spowodowana niedostateczną aktywnością układów enzymatycznych, zwłaszcza enzymów cytochromu P450, które uczestniczą w reakcjach I fazy (utleniania, redukcji, hydrolizy; dotyczy ...

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Masa ciała

Szczególny problem w ocenie farmakokinetyki i dawkowania leków stanowi duża masa ciała związana z nadmierną otyłością chorych. Przy czym o otyłości można mówić wtedy, gdy [...]

Płeć

Nie tylko wiek czy masa ciała, ale także płeć jest istotnym niemodyfikowalnym czynnikiem, który ma znaczenie w ustalaniu dawki leków. Od dawna [...]

Ciąża i laktacja

Ciężarne są szczególną grupą pacjentek ze względu na zmiany czynności wielu układów i narządów, a zwłaszcza przewodu pokarmowego, układu krążenia, wątroby i nerek, które [...]

Czynniki genetyczne

Czynniki genetyczne należą do najważniejszych elementów modyfikujących działanie leków w organizmie. Mogą one warunkować określoną szybkość i rodzaj przemian metabolicznych leków poprzez odmienny [...]

Dawkowanie leków w szczególnych stanach patologicznych

W niemal wszystkich stanach chorobowych reakcja organizmu na leki istotnie się zmienia. Szczególną uwagę należy zwrócić na stany patologiczne takich układów i narządów, [...]

Czynniki środowiskowe

Przyczyną konieczności indywidualizacji dawek może być również dieta, stosowanie używek lub tryb życia pacjenta.

Podsumowanie

Prawidłowy efekt farmakologiczny, skuteczność działania leku i jego dobra tolerancja zależą zwykle od stosowanej standardowej dawki. Nie można jednak zakładać, że podając [...]

Do góry