Farmakoterapia
Leki ototoksyczne
prof. dr hab. n. med. Jurek Olszewski
lek. Natalia Ratajczyk
- Do leków ototoksycznych zalicza się: antybiotyki aminoglikozydowe, antybiotyki makrolidowe, leki cytostatyczne, diuretyki pętlowe, leki przeciwzimnicze i niesteroidowe leki przeciwzapalne
- Leki te należy stosować ze szczególną ostrożnością u pacjentów już mających zaburzenia słuchu, u wcześniaków oraz u osób starszych obciążonych innymi chorobami (np. cukrzyca, niewydolność nerek)
- Podczas podawania leków ototoksycznych dożylnie należy monitorować ich stężenie we krwi oraz czynność komórek słuchowych zewnętrznych za pomocą otoemisji akustycznej, która pozwala rejestrować czynność narządu spiralnego
Leki ototoksyczne to niejednorodna grupa leków, które podane ogólnie lub miejscowo mają niepożądane i uszkadzające działanie na każdym odcinku drogi słuchowej, jednak najbardziej podatny na ich toksyczne działanie jest ślimak (narząd słuchu) i/lub narząd równowagi. Różnią się one między sobą pod względem farmakologicznym i wskazaniami terapeutycznymi1,2.
W Polsce często powtarzana jest informacja, że tylko dożylne antybiotyki mogą powodować uszkodzenia narządu słuchu. Prawda jest jednak taka, że utrata słuchu oraz szumy uszne były zgłaszane przez pacjentów z mukowiscydozą biorących udział w badaniach klinicznych między innymi tobramycyny stosowanej wziewnie. Podobne doniesienia o ototoksyczności tej postaci leku pojawiły się po jego wprowadzeniu do obrotu, zwłaszcza w grupie osób przewlekle stosujących ten antybiotyk w postaci wziewnej lub równolegle z innymi antybiotykami aminoglikozydowymi podawanymi dożylnie2,3.
Z powodu właściwości uszkadzających narząd słuchu i równowagi leki te znalazły także zastosowanie w otorynolaryngologii. Wskazaniem do ich włączenia jest choroba Ménière’a, z uporczywymi i częstymi atakami zawrotów głowy, szumami usznymi oraz utratą słuchu4. U pacjentów z tą chorobą wykonuje się zabieg polegający na chemicznej ablacji narządu przedsionkowego za pomocą gentamycyny podawanej transtympanalnie z wykorzystaniem mikrocewnika zamocowanego w błonie bębenkowej, którego koniec jest oparty o błonę okienka okrągłego. Podanie gentamycyny przez cewnik powoduje, że przez okienko okrągłe dostaje się ona do ucha wewnętrznego, wywołując w tym przypadku pożądany efekt ototoksyczny.
Do leków ototoksycznych zalicza się następujące grupy2:
- antybiotyki aminoglikozydowe
- antybiotyki makrolidowe
- leki cytostatyczne
- diuretyki pętlowe
- leki przeciwzimnicze
- niesteroidowe leki przeciwzapalne.
Antybiotyki aminoglikozydowe
Ototoksyczność antybiotyków aminoglikozydowych nie wynika z bezpośredniej szkodliwości substancji aktywnych, ale z ich wchodzenia w związki aktywne z jonami żelaza, co generuje reaktywne formy tlenu (ROS – reactive oxygen species), które prowadzą ...
