Temat numeru
Zaburzenia wchłaniania jelitowego – zasady diagnostyki i leczenia
prof. dr hab. n. med. Piotr Radwan
dr n. med. Karolina Radwan
- Omówienie wrodzonych i nabytych zaburzeń wchłaniania jelitowego oraz sposobów postępowania przyjętych dla określonej postaci zmian
- Metody diagnostyczne wykorzystywane w procesie ustalania rozpoznania określonego rodzaju zaburzenia wchłaniania
- Leczenie żywieniowe i farmakologiczne w przypadku wystąpienia biegunki w przebiegu zaburzeń wchłaniania jelitowego oraz postępowanie w zespole krótkiego jelita
Jelito cienkie i okrężnica stanowią razem anatomiczno-fizjologiczną strukturę, której głównym zadaniem jest trawienie i wchłanianie: substancji odżywczych (białek, tłuszczów, węglowodanów), wody, elektrolitów, pierwiastków śladowych, witamin, soli kwasów żółciowych, substancji chemicznych i leków. Długość jelita cienkiego u dorosłego człowieka wynosi 6-7 m, średnica 2,5-3 cm, a powierzchnia, dzięki obecności fałdów okrężnych i kosmków, ok. 200 m2. Nabłonek jelita cienkiego pokrywający kosmki składa się z enterocytów – spolaryzowanych komórek cylindrycznych, których powierzchnia zwrócona do światła jelita tworzy mikrokosmki długości 0,6-1,5 mm, określane mianem rąbka szczoteczkowego (brush border). W kosmkach jelitowych dzięki obecności licznych enzymów zachodzi tzw. trawienie błonowe polegające na hydrolitycznym rozczepianiu oligosacharydów do cukrów prostych i peptydów do aminokwasów. Produkty trawienia przechodzą następnie do wnętrza enterocytów, po czym trafiają do krwiobiegu za pomocą specyficznych mechanizmów z udziałem białek transportowych. Większość składników pokarmowych i wody jest wchłaniana w obrębie jelita cienkiego. Do okrężnicy natomiast, poprzez zastawkę krętniczo-kątniczą (Bauhina), przechodzi dobowo jedynie ok. 1,5 l wody z elektrolitami. Dzięki sprawnej czynności absorpcyjnej jelita grubego w ciągu 24 godzin jest wydalanych jedynie 100-200 ml wody. Wchłanianie jelitowe zależy od wielu czynników, takich jak: odpowiednia długość jelita i jego powierzchnia trawienno-absorpcyjna, obecność struktur anatomicznych (np. zastawka krętniczo-kątnicza) oraz prawidłowe funkcjonowanie specyficznych błonowych mechanizmów transportowych nabłonka jelitowego.
Zaburzenia trawienia (maldigestion) i wchłaniania (malabsorption) są ściśle powiązane i określane łącznie mianem zespołu złego wchłaniania (malabsorption syndrome). Mogą one przyjmować charakter uogólniony i dotyczyć większości składników pokarmowych lub izolowany w przypadku upośledzenia absorpcji poszczególnych swoistych substancji odżywczych. European Society for Clinical Nutrition and Metabolism (ESPEN) wyróżnia następujące dwa pojęcia bezpośrednio związane z patofizjologią zaburzeń wchłaniania:
