Choroba zwyrodnieniowa a zapalne choroby układu ruchu

Choroba zwyrodnieniowa stawów (ChZS) jest powszechnie uważana za schorzenie o znacznie łagodniejszym przebiegu w porównaniu z przewlekłymi zapalnymi chorobami układu ruchu, przede wszystkim reumatoidalnym zapaleniem stawów (RZS)¹. Wiąże się to z większą liczbą zajętych stawów, młodszym wiekiem zachorowania oraz występowaniem objawów ogólnych (uczucie osłabienia, stany podgorączkowe, ubytek masy ciała) obserwowanych u pacjentów chorujących na RZS. Warto jednak przyjrzeć się ogólnie dostępnym danym epidemiologicznym. Choroba zwyrodnieniowa stawów stanowi najczęstszą przyczynę bólu i niepełnosprawności na świecie. Częstość jej występowania wzrasta z wiekiem i szacuje się, że po 65 r.ż. aż 80% populacji ma typowe dla zmian zwyrodnieniowych objawy radiologiczne². Nie wszyscy pacjenci z osteofitami i zwężeniem szpary stawowej w badaniu radiologicznym zgłaszają kliniczne objawy choroby zwyrodnieniowej: ból, sztywność i ograniczenie ruchomości stawu. Przyjmuje się jednak, że 18% kobiet i 9,6% mężczyzn >60 r.ż. zgłasza się do lekarzy różnych specjalności z powodu zaostrzenia ChZS¹. Częstość występowania RZS w populacjach krajów rozwiniętych jest oceniana na 0,3-1%. Biorąc pod uwagę wskazane wyżej dane epidemiologiczne, w 2015 r. w Polsce mieliśmy szacunkowo 120 000-380 000 pacjentów chorujących na RZS (we wszystkich grupach wiekowych) oraz aż 340 000 mężczyzn i 920 000 kobiet >60 r.ż. z objawową postacią ChZS³. Bezpośrednie porównanie ChZS i RZS w zakresie obciążenia, jakie niesie ze sobą choroba dla pojedynczego pacjenta, jest niezwykle trudne ze względu na istotne różnice w ocenie klinicznej oraz badaniach dodatkowych⁴. W ostatnich latach zdecydowano się jednak na przeprowadzenie kilku takich zestawień, których wyniki okazały się zaskakujące. Analiza 8 badań obejmujących lata 1979-2019, przeprowadzonych w Europie, Ameryce Północnej i Australii wykazała istotnie większe nasilenie dolegliwości bólowych u większości pacjentów z ChZS w porównaniu z RZS!⁵ Niepełnosprawność mierzona za pomocą kwestionariusza Health Assessment Questionnaire (HAQ) była wyższa u chorych na RZS w badaniach przeprowadzonych przed 2013 r., jednak w ostatnich latach to pacjenci z ChZS raportowali wyższy poziom ograniczenia funkcji. Badania epidemiologiczne oraz oceny kliniczne wykazują zatem jednoznacznie, że ChZS stanowi porównywalne z RZS obciążenie zdrowotne. Jednocześnie w ocenie populacyjnej ChZS stanowi istotnie większe wyzwanie dla budżetów i narodowych systemów ochrony zdrowia. Nakłada się na to coraz powszechniejsza dostępność skutecznych terapii RZS z zastosowaniem leków biologicznych (bDMARD – biological disease-modifying antirheumatic drug) oraz brak leków działających przyczynowo w ChZS (DMOAD – disease-modifying osteoarthritis drug). Opieka nad szybko powiększającą się grupą pacjentów z objawowymi zmianami zwyrodnieniowymi stawów i kręgosłupa będzie zatem stanowić w najbliższych latach coraz większe wyzwanie dla lekarzy i całego systemu opieki zdrowotnej. Konieczne jest pilne poszukiwanie nowych, skutecznych metod farmakoterapii ChZS (DMOAD) opartych na współczesnym rozumieniu patogenezy tego schorzenia.