Pulmonologia

Różne oblicza duszności – o czym powinien pamiętać każdy lekarz

prof. dr hab. n. med. Jerzy Liebhart

Emerytowany profesor Katedry i Kliniki Chorób Wewnętrznych, Pneumonologii i Alergologii Uniwersytetu Medycznego im. Piastów Śląskich we Wrocławiu

Adres do korespondencji:

prof. dr hab. n. med. Jerzy Liebhart

Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych, Pneumonologii i Alergologii,

Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu

ul. Marii Skłodowskiej-Curie 66, 50-369 Wrocław

  • Definicja duszności, jej przyczyny i rodzaje wraz z charakterystyką
  • Rozpoznawanie duszności z uwzględnieniem diagnostyki w czasach pandemii COVID-19
  • Metody postępowania niefarmakologicznego i farmakologicznego


Duszność jest pojęciem w sposób intuicyjny powszechnie dobrze identyfikowanym. Na pytanie: „Czy uskarża się pan/pani na duszność?”, odpowiedź (pozytywna lub negatywna) jest zazwyczaj udzielana szybko, bez zawahania. Natomiast dalsze postępowanie diagnostyczne często bywa żmudne. Duszność może być bowiem objawem zarówno wielu różnych schorzeń przebiegających z hipoksemią i/lub obecnością innych organicznych patologii, jak i manifestacją dyskomfortu emocjonalnego.

Definicja i epidemiologia

Definicja American Thoracic Society (ATS) z lat 1999 i 20121,2 charakteryzuje duszność jako „subiektywne doświadczenie dyskomfortu związanego z oddychaniem, na które składają się różne jakościowo odczucia o różnej intensywności. Doświadczenie duszności pochodzi z interakcji między wieloma czynnikami fizjologicznymi, psychologicznymi, społecznymi i środowiskowymi oraz może wywoływać wtórne reakcje fizjologiczne i behawioralne”. Wcześniej duszność powszechnie była definiowana między innymi jako „subiektywne uczucie braku tchu, głodu powietrza” lub „trudne, ciężkie, niekomfortowe oddychanie”.

„Subiektywne uczucie braku tchu” jest znane każdemu. Stanowi bowiem element fizjologicznego odruchu, który prowadzi do wyrównania (poprzez hiperwentylację) powysił­kowej hipoksemii. Jednocześnie duszność bywa objawem, niekiedy fundamentalnym, różnych schorzeń. Jak wykazały badania populacyjne, duszności doświadcza 9-13% chorych leczonych ambulatoryjnie, w tym 15-18% pacjentów w wieku ≥40 lat i od 25% do 37% seniorów w wieku co najmniej 70 lat2. Odsetek ten wzrasta do ok. 50% wśród osób przyjmowanych na oddziały ratunkowe szpitali3.

Lista schorzeń, w przebiegu których pojawia się duszność, jest niezwykle długa. Zostało to kompleksowo udokumentowane przez Stevens i wsp.4, którzy zbadali częstość występowania duszności wśród 67 362 chorych przyjętych w latach 2014-2016 do wieloprofilowego szpitala w Bostonie. Duszność zgłosiło 11%, w tym „znaczącą duszność” 4% pacjentów (≥4 w 10-stopniowej skali). W tej ostatniej grupie blisko 3/5 przypadków dotyczyło schorzeń układów oddechowego i krążenia. Częstość występowania duszności w poszczególnych grupach schorzeń zestawiono w tabeli 1. W dobie pandemii COVID-19 powyższe statystyki z pewnością byłyby inne. Należy mieć jednak nadzieję, że jest to stan przejściowy.

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Patofizjologia

U większości chorych duszność zaczyna się od zaburzeń fizjologicznych, które prowadzą do pobudzenia płucnych i pozapłucnych receptorów dośrodkowych (aferentnych) oraz przekazania informacji dośrodkowo, [...]

Metody pomiaru nasilenia duszności

Ilościowe opisanie nasilenia duszności ma znaczenie nie tylko przy analizie aktualnego stanu pacjenta, lecz przede wszystkim jest ważne dla oceny zmian [...]

Rodzaje duszności

W aspekcie problematyki diagnozowania ważne są dwie główne kategorie pacjentów z dusznością: ci, u których jej przyczyna nie została jeszcze ustalona, oraz chorzy z rozpoznanym [...]

Diagnostyka duszności

Przedstawiony wyżej wykaz rodzajów duszności nie stanowi ich klasyfikacji utworzonej według reguł klasycznej taksonomii uwzględniających zasadę zupełności i rozłączności segregacji. Poszczególne kategorie [...]

Duszność w pandemii COVID-19

Pandemia wywołana przez koronawirusa ostrej niewydolności oddechowej 2 (SARS-CoV-2 – severe acute respiratory syndrome coronavirus 2) trwa już 2 lata. W tym [...]

Leczenie

Duszność jest dokuczliwym objawem wielu schorzeń i jednocześnie ważnym elementem mechanizmu kompensacyjnego. Dlatego bezpośrednie jej blokowanie budzi obawy o ewentualne skrócenie życia pacjenta [...]

Podsumowanie

Pandemia COVID-19 przypomniała, że problematyka różnych rodzajów duszności, często uważana za banalną, zbyt oczywistą, aby się nią szerzej zajmować, ma istotne [...]

Do góry