Duszność jest pojęciem w sposób intuicyjny powszechnie dobrze identyfikowanym. Na pytanie: „Czy uskarża się pan/pani na duszność?”, odpowiedź (pozytywna lub negatywna) jest zazwyczaj udzielana szybko, bez zawahania. Natomiast dalsze postępowanie diagnostyczne często bywa żmudne. Duszność może być bowiem objawem zarówno wielu różnych schorzeń przebiegających z hipoksemią i/lub obecnością innych organicznych patologii, jak i manifestacją dyskomfortu emocjonalnego.

Definicja i epidemiologia

Definicja American Thoracic Society (ATS) z lat 1999 i 2012^1,2 charakteryzuje duszność jako „subiektywne doświadczenie dyskomfortu związanego z oddychaniem, na które składają się różne jakościowo odczucia o różnej intensywności. Doświadczenie duszności pochodzi z interakcji między wieloma czynnikami fizjologicznymi, psychologicznymi, społecznymi i środowiskowymi oraz może wywoływać wtórne reakcje fizjologiczne i behawioralne”. Wcześniej duszność powszechnie była definiowana między innymi jako „subiektywne uczucie braku tchu, głodu powietrza” lub „trudne, ciężkie, niekomfortowe oddychanie”.

„Subiektywne uczucie braku tchu” jest znane każdemu. Stanowi bowiem element fizjologicznego odruchu, który prowadzi do wyrównania (poprzez hiperwentylację) powysił­kowej hipoksemii. Jednocześnie duszność bywa objawem, niekiedy fundamentalnym, różnych schorzeń. Jak wykazały badania populacyjne, duszności doświadcza 9-13% chorych leczonych ambulatoryjnie, w tym 15-18% pacjentów w wieku ≥40 lat i od 25% do 37% seniorów w wieku co najmniej 70 lat². Odsetek ten wzrasta do ok. 50% wśród osób przyjmowanych na oddziały ratunkowe szpitali³.

Lista schorzeń, w przebiegu których pojawia się duszność, jest niezwykle długa. Zostało to kompleksowo udokumentowane przez Stevens i wsp.⁴, którzy zbadali częstość występowania duszności wśród 67 362 chorych przyjętych w latach 2014-2016 do wieloprofilowego szpitala w Bostonie. Duszność zgłosiło 11%, w tym „znaczącą duszność” 4% pacjentów (≥4 w 10-stopniowej skali). W tej ostatniej grupie blisko 3/5 przypadków dotyczyło schorzeń układów oddechowego i krążenia. Częstość występowania duszności w poszczególnych grupach schorzeń zestawiono w tabeli 1. W dobie pandemii COVID-19 powyższe statystyki z pewnością byłyby inne. Należy mieć jednak nadzieję, że jest to stan przejściowy.