Żywienie
Insulinooporność: postępowanie dietetyczne jako element terapii
mgr Sylwia Leszczyńska
- Głównymi czynnikami predysponującymi do rozwoju insulinooporności (IR) i w następstwie cukrzycy typu 2 są nadwaga i otyłość. Znacznie rzadziej IR występuje u osób z prawidłową masą ciała
- Zmniejszenie IR u osób otyłych wiąże się z zaburzeniami homeostazy glukozy, większą opornością na działanie insuliny hipertroficznych adipocytów, co skutkuje hiperinsulinemią i zużyciem rezerw trzustki
- Skład diety może istotnie wpływać na ryzyko rozwoju cukrzycy typu 2, chorób sercowo-naczyniowych i innych zaburzeń metabolicznych będących głównymi powikłaniami IR
Charakterystyka i rozpoznanie IR
Insulinooporność (IR – insulin resistance) jest definiowana jako zaburzenie homeostazy glukozy obejmujące obniżoną wrażliwość tkanek – głównie mięśni, tkanki tłuszczowej, wątroby – na insulinę mimo jej prawidłowego lub zwiększonego stężenia we krwi. Insulinooporność stanowi istotną składową zespołu metabolicznego1 oraz silny i niezależny czynnik ryzyka rozwoju cukrzycy typu 2 (DM2 – diabetes mellitus type 2). Zaobserwowano, że zmniejszona wrażliwość na insulinę występuje na 10-15 lat przed ujawnieniem się cukrzycy. Rozwój IR jest związany z kompensacyjnym wzrostem produkcji insuliny przez komórki β trzustki, co prowadzi do hiperinsulinemii. Stężenia glukozy w początkowym etapie utrzymują się w zakresie norm referencyjnych. Następnie, gdy zdolności wydzielnicze komórek β trzustki zostają wyczerpane, rozwija się stan przedcukrzycowy, a gdy uszkodzeniu ulega 80-90% wysp trzustkowych, ujawnia się DM22,3.
Stan przedcukrzycowy jest definiowany jako:
- nieprawidłowa glikemia na czczo (IFG – impaired fasting glucose), czyli stężenie glukozy na czczo w zakresie 100-125 mg/dl (5,6-6,9 mmol/l) lub
- upośledzona tolerancja glukozy (IGT – impaired glucose tolerance), czyli glikemia w 2 godzinie testu obciążenia 75 g glukozy (OGTT – oral glucose tolerance test) wynosząca 140-199 mg/dl (7,8-11 mmol/l)1.
Oba powyższe stany predysponują do rozwoju DM2. Zaobserwowano, że aż u 11% osób ze zdiagnozowanym stanem przedcukrzycowym niepoddanym leczeniu w ciągu roku rozwinie się DM2. U osób z IFG jako dominujący obserwuje się wątrobowy typ insulinooporności, a IGT wiąże się z mniejszą wrażliwością mięśni na insulinę; w tym przypadku konsekwencją IR jest zaburzone działanie insuliny w obu fazach testu OGTT – we wczesnej (0-30 min) i w późnej (60-120 min)2.
Złotym standardem w diagnostyce IR jest klamra metaboliczna euglikemiczna, jednak wykorzystuje się ją głównie w badaniach klinicznych. Powszechnie do rozpoznania IR stosowane są różne wskaźniki, w tym HOMA-IR (homeostasis model assessment of insul...
