Żywienie
Celiakia, dieta bezglutenowa a zespół metaboliczny
dr n. med. Martyna Marciniak
- Badania wykorzystywane w diagnostyce celiakii na podstawie wytycznych ESPGHAN, ACG, WGO oraz BSG i typy zaburzenia zgodnie z definicją z Oslo
- Pułapki diety bezglutenowej i wpływ jej stosowania na rozwój zespołu metabolicznego
- Rola edukacji pacjenta z zakresu odpowiedniego żywienia – na co zwracać uwagę, kupując produkty spożywcze i przygotowując posiłki
Celiakia
Celiakię (CD – celiac disease), inaczej chorobę trzewną, określa się jako przewlekłą enteropatię jelita cienkiego, która jest poprzedzona spożyciem glutenu u osób predysponowanych genetycznie1. Wywołuje ją nieodpowiednia reakcja na konkretną frakcję prolamin (białek zbóż):
- gliadynę występującą w pszenicy
- hordeinę występującą w życie
- sekalię występującą w jęczmieniu2.
Celiakia jest jedną z najczęściej występujących chorób, która wynika – jak już wspomniano – z predyspozycji genetycznych oraz czynników środowiskowych3. Jej częstotliwość u osób z normalnym ryzykiem (brak krewnych z chorobą trzewną oraz niewystępowanie chorób autoimmunologicznych) wynosi od 0,5% do 1%. Choroba trzewna występuje 2,8 razy częściej u kobiet niż u mężczyzn4. Zwiększone ryzyko jej rozwoju dostrzega się u osób z chorobami autoimmunologicznymi, takimi jak: cukrzyca typu 1, autoimmunologiczne zapalenie wątroby, tarczycy czy też łysienie plackowate, a także u pacjentów z zespołem Downa, Williamsa oraz Turnera5-9. Z przeglądu systematycznego wykonanego na podstawie baz danych MEDLINE (1966-2003) oraz Embase (1947-2003) wynika, że wystąpienie choroby trzewnej dotyczy 20% krewnych pierwszego stopnia10.
Diagnostyka
U 100% pacjentów z chorobą trzewną występują allele ludzkiego antygenu HLA-DQ2/DQ811. Oznaczanie HLA-DQ2/DQ8 ma bardzo wysoką wartość negatywnie predykcyjną. Oznacza to, że przy ujemnym wyniku badania z niemal 99% prawdopodobieństwem można wykluczyć celiakię12. U osób zdrowych dodatni wynik wyżej wymienionych haplotypów świadczy o podwyższonym ryzyku zachorowania i jest wskazaniem do regularnego monitorowania serologicznego – powtarzania oznaczeń przeciwciała przeciwko transglutaminazie tkankowej (anty-tTG [tissue transglutaminase]) w klasie IgA (immunoglobulina A) co dwa lata11.
W przypadku diagnostyki w kierunku celiakii należy zwrócić uwagę na to, by pacjent spożywał produkty zawierające gluten przynajmniej przez 6 tygodni w ≥1 posiłku przed badaniem, w przeciwnym razie ujemny wynik stężenia przeciwciał nie wyklucza choroby trzewnej (wyniki mogą być fałszywie ujemne)13.
Od 2012 r. cztery towarzystwa gastroenterologiczne: European Society for Paediatric Gastroenterology, Hepatology and Nutrition (ESPGHAN), American College of Gastroente-rology (ACG), World Gastroenterology Organisation (WGO) oraz The British So...
