Pulmonologia
Przyczyny przewlekłego kaszlu
prof. dr hab. n. med. Bernard Panaszek
- Kaszel przewlekły, utrzymujący się powyżej 8 tygodni, ma polietiologiczne podłoże wymagające multidyscyplinarnego podejścia
- Nocyceptywne receptory kaszlowe występują w górnych i dolnych drogach oddechowych, w przeponie, opłucnej, osierdziu oraz przełyku. Zmiany chorobowe w tych narządach zwykle wywołują również kaszel, który ma charakter objawowy
- Dużym problemem klinicznym jest kaszel towarzyszący refluksowi przełykowemu bez typowych objawów GERD
Definicja i epidemiologia
Kaszel powstaje na skutek aspiracji bądź inhalacji cząstek stałych, patogenów lub wydzieliny i w takiej sytuacji odgrywa rolę ochronną dla dróg oddechowych, eliminując z nich elementy szkodliwe1. Kaszel ostry powodują zwykle infekcje wirusowe dróg oddechowych, zaostrzenie wariantu kaszlowego astmy lub nierozpoznanej astmy oskrzelowej. Ostra postać kaszlu ma charakter samoograniczający się i powinien on ustąpić w ciągu dwóch tygodni. Niekiedy czas ten się wydłuża, co może wynikać z poinfekcyjnej nadreaktywności oskrzeli, nierzadko stwarzając trudny problem kliniczny2. Arbitralnie kaszel trwający ponad 8 tygodni uznaje się za przewlekły, co podkreślono w wytycznych European Respiratory Society (ERS) oraz American College of Chest Physicians (ACCP)3,4. Kaszel przewlekły może znacząco upośledzać codzienną aktywność życiową i czasem stanowić duży problem diagnostyczny1. Objawy przewlekłej odmiany kaszlu często zmuszają pacjentów do szukania pomocy lekarskiej ze względu na dramatyczne pogorszenie jakości życia spowodowane zaburzeniami snu, zmęczeniem, rozdrażnieniem, nietrzymaniem moczu i omdleniami, które z kolei doprowadzają do społecznej niepełnosprawności oraz niezdolności do wykonywania codziennych czynności życiowych5.
Wyniki oceny epidemiologicznej przewlekłego kaszlu cechuje dość duża rozbieżność danych, zależna od zastosowanej metodologii. Badania epidemiologiczne przeprowadzone w populacji brytyjskiej wykazały, że 12% ocenianej grupy miało objawy przewlekłego kaszlu, w tym u 7% występowały ciężkie objawy kaszlu zaburzającego podstawowe funkcje życiowe pełnione w domu oraz społeczności6. W praktyce klinicznej istotne są wyniki badań wskazujące na częstsze korzystanie z porad lekarskich przez kobiety (60-75% wszystkich pacjentów). Jest to zjawisko trudne do wytłumaczenia, jednak przypuszcza się, że u kobiet odruch kaszlowy genetycznie łatwiej sprowokować czynnikami wywołującymi7.
Etiopatogeneza
Podstawą morfologiczną i czynnościową odruchu kaszlowego są receptory nocyceptywne włókien nerwowych parasympatycznych dośrodkowych, ośrodek kaszlu w ośrodkowym układzie nerwowym (OUN), włókna odśrodkowe i mięśnie oddechowe jako narząd efektorowy....
