Pulmonologia
Postępowanie diagnostyczno-terapeutyczne u pacjentów z wykrytym przypadkowo płynem w opłucnej
dr hab. n. med. Marta Dąbrowska
- Możliwe przyczyny występowania płynu w opłucnej
- Badania wykorzystywane w diagnostyce płynu w opłucnej i ich wpływ na dalsze postępowanie
- Metody leczenia określonych przypadków płynu w opłucnej
Fizjologicznie w jamie opłucnej znajduje się niewielka ilość (5-15 ml) płynu ułatwiająca przemieszczanie się opłucnej płucnej i ściennej względem siebie w czasie oddychania. Do pojawienia się większej ilości płynu dochodzi, jeśli powstaje więcej płynu, niż mogą wchłonąć naczynia opłucnej ściennej. Nagromadzony płyn utrudnia rozprężanie się płuca, co wywołuje objawy kliniczne. Ze względu na patomechanizm gromadzenia się płynu dzielimy płyny na przesiękowe i wysiękowe. W przypadku przesięku opłucna pozostaje niezmieniona, a płyn gromadzi się na skutek jednego z mechanizmów:
- wzmożonego ciśnienia hydrostatycznego (np. w niewydolności serca)
- obniżonego ciśnienia onkotycznego (np. w hipoalbuminemii)
- obniżonego ciśnienia w jamie opłucnej (np. w niedodmie)
- wzmożonego ciśnienia w jamie otrzewnej (w wodobrzuszu).
Z kolei wysięk w opłucnej powstaje jako efekt stanu zapalnego opłucnej lub jej naciekania przez proces nowotworowy, prowadzący odpowiednio do zwiększenia przepuszczalności naczyń krwionośnych opłucnej lub zatkania naczyń limfatycznych1,2.
Płyn w opłucnej jest częstą przyczyną diagnostyki na oddziałach zarówno zabiegowych, jak i niezabiegowych. Według szacunków w USA rocznie płyn w opłucnej rozpoznaje się u ok. 1,5 mln pacjentów3. Może on występować w przebiegu licznych chorób, dlatego stanowi dość częsty problem kliniczny dla wielu różnych specjalistów. Czasem rozpoznanie etiologii płynu może być dość łatwe, np. gdy płyn występuje w obu jamach opłucnej, a towarzyszą mu typowe objawy niewydolności serca, tj. symetryczne trzeszczenia w polach dolnych płuc, powiększenie wątroby, symetryczne obrzęki kończyn dolnych i/lub okolicy lędźwiowej. Jeżeli obraz kliniczny wyraźnie wskazuje na płyn o charakterze przesięku w przebiegu niewydolności serca, hipoalbuminemii, niewydolności nerek czy marskości wątroby, należy leczyć chorobę podstawową bez konieczności nakłucia jamy opłucnej (toracentezy) i pobierania płynu. W tych sytuacjach dopiero w przypadku niepowodzenia farmakoterapii i utrzymywania się płynu wskazana jest toracenteza z pobraniem płynu do analizy1,2,4.
Często jednak ustalenie przyczyny płynu w opłucnej bywa trudniejsze i wymaga wykonania badań obrazowych oraz pobrania płynu w celu oceny jego właściwości biochemicznych, badań mikrobiologicznych i cytologicznych, a czasem biopsji opłucnej1,4,5. Na...
