Endokrynologia

Przypadkowo wykryta zmiana guzowata w nadnerczu – diagnostyka i postępowanie

dr n. med. Magdalena Góralska

Klinika Chorób Wewnętrznych i Endokrynologii, Warszawski Uniwersytet Medyczny

Adres do korespondencji:

dr n. med. Magdalena Góralska

Klinika Chorób Wewnętrznych i Endokrynologii,

Warszawski Uniwersytet Medyczny

ul. Banacha 1A, 02-109 Warszawa

e-mail: mgoralska@wum.edu.pl

  • W artykule zawarto:
    • plan diagnostyczny u pacjentów z przypadkowo rozpoznaną zmianą guzowatą w nadnerczu (incydentaloma)
    • wskazania i przygotowanie do leczenia operacyjnego
    • zasady monitorowania pacjentów z incydentaloma niezakwalifikowanych do leczenia radykalnego

Incydentaloma to zmiana guzowata w nadnerczu o wymiarach >1 cm, niedająca objawów klinicznych, wykryta przypadkowo, przy okazji wykonywania badań obrazowych z innych wskazań1. Z uwagi na dostępność oraz szerokie zastosowanie ultrasonografii (USG), tomografii komputerowej (TK) i rezonansu magnetycznego (MR) liczba zmian ogniskowych uwidocznionych w obrębie nadnerczy w ostatnich latach istotnie wzrosła2. Częstość występowania incydentaloma szacuje się na mniej więcej 4,4% na podstawie wyników TK jamy brzusznej3 i na 2% na podstawie oceny badań sekcyjnych4. Częstość występowania incydentaloma rośnie z wiekiem i może występować nawet u 10% osób po 65 r.ż.4 Jest także wyższa u osób otyłych, z cukrzycą i nadciśnieniem tętniczym5,6.

Incydentaloma najczęściej są zmianami łagodnymi (w 80%) i niewykazującymi aktywności hormonalnej. Częstość występowania guza chromochłonnego (pheochromocytoma) wynosi ok. 5%, raka kory nadnerczy (ACC – adrenocortical carcinoma) ok. 5%, a przerzutów ok. 2%. Obustronne guzy nadnerczy występują u 10-15% pacjentów z incydentaloma i są to najczęściej przerzuty7.

Każdorazowo po stwierdzeniu guza w obrębie nadnercza należy starać się odpowiedzieć na pytania8,9:

  • Jaki jest charakter guza: łagodny czy złośliwy?
  • Czy guz wykazuje aktywność hormonalną?
  • Czy istnieją wskazania do leczenia operacyjnego?

Jaki jest charakter guza: łagodny czy złośliwy?

Nowotwory złośliwe wśród pacjentów z incydentaloma, bez uprzednio rozpoznanego procesu rozrostowego zdarzają się rzadko i wynoszą ok. 5%, natomiast 2% stanowią przerzuty do nadnerczy z innych narządów (najczęściej u chorych z rakiem płuca, piersi, nerki, czerniakiem i chłoniakiem)10.

W ocenie charakteru guza kluczowe są badania obrazowe11. Ocena rozmiaru oraz budowy guza jest niezwykle pomocna w określeniu, czy mamy do czynienia ze zmianą łagodną, czy taką, która wymaga dalszej diagnostyki (ryc. 1). 

W pierwszej kolejności należy wykonać TK nadnerczy jednofazową (bez podania środka kontrastowego). Jest to badanie szybkie i łatwo dostępne. Pozwala określić wielkość, kształt i granice guza, jego homogeniczność, obecność zwapnień oraz zawartość lipidów (za pomocą współczynnika osłabienia promieniowania mierzonego w jednostkach Hounsfielda – j.H.) (ryc. 2). 

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Czy guz wykazuje aktywność hormonalną?

Większość przypadkowo wykrytych guzów nadnerczy jest niewydzielająca, jedynie 10-15% z nich wykazuje aktywność hormonalną17. Niemniej u wszystkich pacjentów po stwierdzeniu incydentaloma w nadnerczu, niezależnie [...]

Wskazania do operacji

Leczenia operacyjnego wymagają pacjenci z incydentaloma nadnercza, u których na podstawie badań obrazowych wysunięto podejrzenie nowotworu złośliwego (wskazania onkologiczne) lub potwierdzono aktywność hormonalną [...]

Leczenie operacyjne

Metodą terapii z wyboru pacjentów z guzem nadnercza zakwalifikowanych do leczenia zabiegowego jest operacja laparoskopowa, która wiąże się z mniejszą liczbą powikłań25.

Jak dobrze przygotować pacjenta do operacji?

Zasadniczą rolę w przygotowaniu chorego do leczenia operacyjnego odgrywają9,26,27:

Jak monitorować pacjentów z incydentaloma niezakwalifikowanych do leczenia operacyjnego?

Nie ma jednoznacznego konsensusu. Badania kontrolne (obrazowe i laboratoryjne) należy ustalać indywidualnie, biorąc pod uwagę między innymi wielkość, obraz i dynamikę wzrostu guza, [...]

Podsumowanie

Incydentaloma nadnercza jest guzem o średnicy ≥1 cm, wykrytym przypadkowo w badaniu obrazowym wykonywanym z innych wskazań. Każda zmiana ogniskowa w rzucie nadnerczy stwierdzona w badaniu [...]
Do góry