Temat numeru
Płyn w otrzewnej – diagnostyka różnicowa
prof. dr hab. n. med. Marek Hartleb
- Badania wykorzystywane w diagnostyce płynu w otrzewnej – ich wartość i przydatność
- Jednostki chorobowe, które należy brać pod uwagę w przypadku występowania płynu w otrzewnej
- Rzadsze przyczyny obecności płynu w otrzewnej – na co zwrócić uwagę
Otrzewna (peritoneum) jest błoną surowiczą wyściełającą jamę brzuszną. Jest zbudowana z komórek śródbłonka znajdujących się na cienkiej warstwie tkanki łącznej. Cieńsza warstwa otrzewnej pokrywa narządy wewnętrzne, a grubsza jest przytwierdzona do ściany brzucha. Przestrzeń między obydwiema warstwami nosi nazwę jamy otrzewnej, która w warunkach fizjologicznych zawiera około 50 ml płynu surowiczego eliminującego tarcie obu warstw.
Wodobrzusze oznacza obecność płynu w jamie brzusznej. Łacińska nazwa „ascites” pochodzi od greckiego słowa „askos” oznaczającego skórzany worek (bukłak). Wodobrzusze jest objawem chorób wielu narządów (w tym wątroby, serca, nerek) oraz procesów infekcyjnych lub nowotworowych. Zdecydowaną większość, bo 80-85%, przypadków wodobrzusza można przypisać chorobom wątroby1. Z kolei marskość wątroby i nowotwory odpowiadają za mniej więcej 90% przypadków. Pozostałe 10% stanowią wodobrzusze sercowe i przypadki rzadkie sprawiające większe trudności diagnostyczne. Wodobrzusze jest objawem świadczącym o dużym zaawansowaniu choroby podstawowej, dlatego wiąże się z niekorzystnym rokowaniem.
O rozpoznaniu przyczyny wodobrzusza decydują wszystkie elementy badania klinicznego, czyli wywiad, badania przedmiotowe, laboratoryjne krwi i płynu otrzewnowego, cytologiczne płynu oraz obrazowe. Choroby odpowiedzialne za pojawienie się wodobrzusza przedstawiono w tabeli 1.
Badania płynu otrzewnowego
Ocena makroskopowa
Płyn otrzewnowy najczęściej ma barwę słomkowożółtą i jest przejrzysty. Mleczny płyn świadczy o wodobrzuszu chłonkowym z obecnością w nim chylomikronów (lipoprotein składających się głównie z triglicerydów). Rozpoznanie wodobrzusza chłonkowego wymaga stwierdzenia wysokiego stężenia triglicerydów w płynie (>200 mg/dl). Przyczyną mętnego płynu otrzewnowego naśladującego chłonkę jest infekcja bakteryjna w przebiegu procesu ropnego toczącego się w jamie brzusznej (np. perforacja jelita). Krwiste wodobrzusze zwykle jest pochodzenia nowotworowego, ale może także się pojawiać w przebiegu skazy krwotocznej lub ostrego zapalenia trzustki.
Cytologia, biopsja otrzewnej i laparoskopia
W celu diagnostyki cytologicznej pobiera się ok. 100 ml płynu. Cytologia płynu jest ważnym badaniem u chorych z rozsiewem raka w otrzewnej. Czułość i swoistość diagnostyczna badania cytologicznego wynosi odpowiednio 62% i 98% (pozytywna predykcja ...
