Hematologia
Postępowanie diagnostyczno-terapeutyczne w przebiegu czerwienicy prawdziwej
dr n. med. Anna Kulikowska de Nałęcz
- Manifestacja kliniczna czerwienicy prawdziwej i jej przebieg
- Badania konieczne do przeprowadzenia w celu ustalenia rozpoznania i kryteria kwalifikacyjne
- Metody postępowania terapeutycznego w zależności od grupy ryzyka
Czerwienica prawdziwa (PV – polycythemia vera) jest nowotworem mieloproliferacyjnym. Mieloproliferacja dotyczy trzech linii komórkowych w szpiku kostnym. Ze względu na znaczny postęp w zakresie diagnostyki laboratoryjnej rozpoznanie choroby jest oparte na wyniku nie tylko morfologii, lecz także badania histopatologicznego szpiku kostnego, badania molekularnego i cytogenetycznego. W ostatnich latach zmieniły się również kryteria, których spełnienie jest konieczne do rozpoznania choroby. Postęp w zakresie diagnostyki pociąga za sobą nowe możliwości terapeutyczne, powstają nowe cząstki, które są oceniane w badaniach klinicznych.
Częstość występowania i patogeneza
Czerwienica prawdziwa wraz z nadpłytkowością samoistną (ET – essential thrombocythemia) i mielofibrozą (MF – myelofibrosis) należy do grupy BCR-ABL1 negatywnych nowotworów mieloproliferacyjnych (MPN – myeloproliferative neoplasms). Jest to heterogenna grupa chorób wyróżniająca się klonalnym rozrostem z multipotencjalnej krwiotwórczej komórki macierzystej szpiku kostnego. Roczna zapadalność wynosi od 2,3 do 2,8/100 000 osób, średni wiek w momencie rozpoznania to około 60 lat, z nieznaczną przewagą mężczyzn (stosunek mężczyzn do kobiet 1,2 : 1)1.
Czerwienica prawdziwa charakteryzuje się zwiększoną liczbą krwinek w krwi obwodowej, zwłaszcza linii czerwonokrwinkowej, predyspozycją do zakrzepicy lub krwawień oraz zwiększonym ryzykiem do transformacji do mielofibrozy, ostrej białaczki szpikowej (AML – acute myeloid leukemia) i zespołu mielodysplastycznego (MDS – myelodysplastic syndrome).
W rozwoju choroby kluczową rolę odgrywają zmiany molekularne, zwłaszcza mutacja genu JAK2. W 97% przypadków obserwuje się mutację JAK2 V617F w eksonie 14, a w 1-3% przypadków nie stwierdza się mutacji JAK2 lub występuje mutacja JAK2 w eksonie 12. Badania kliniczne i obserwacja na modelach mysich ujawniły różnice fenotypowe między mutacją JAK2 w eksonie 12 i mutacją JAK2 V617F najczęściej obserwowaną w czerwienicy prawdziwej. Pierwsza z nich prowadzi do mieloproliferacji linii erytroidalnej, subtelniejszej trójliniowej hiperplazji w szpiku kostnym, którą stwierdza się u młodszych wiekiem chorych. Homozygotyczna mutacja JAK2 V617F wiąże się ze stymulacją erytropoezy i mielopoezy, z niskim poziomem płytek krwi (PLT), częstszym ryzykiem splenomegalii, dobrą reakcją na leczenie cytoredukcyjne oraz znacznego stopnia świądem skóry1,2.
