Pierwsze opisy zmian rozrostowych trzustki pojawiły się w pracy Giovanniego Battisty Morgagniego z 1761 roku¹, jednak wzmianki o potwierdzonym histopatologicznie raku trzustki możemy odnaleźć dopiero w pracy Jacoba Mendesa Da Costy z 1858 roku, w której opisano 37 chorych z tym rozpoznaniem². Historia chirurgii trzustki zaczyna się nieco później, bo w 1886 roku, kiedy to Friedrich Trendelenburg wykonał pierwsze anatomiczne wycięcie guza trzustki – dystalną resekcję trzustki (DP – distal pancreatectomy) z wycięciem śledziony. Zabieg trwał 1,5 godz., pacjent zmarł po kilku tygodniach³.

W 1903 roku pada słynne stwierdzenie wybitnego chirurga Jana Mikulicza-Radeckiego „Noli me tangere” (Nie dotykaj mnie) w odniesieniu do trzustki jako narządu, który nie powinien być operowany ze względu na trudną lokalizację anatomiczną, problematyczną diagnostykę oraz trudną opiekę pooperacyjną obarczoną wysoką śmiertelnością⁴. Nie zatrzymuje to jednak rozwoju chirurgii trzustki. Pierwsza anatomiczna dwuetapowa pankreatoduodenektomia (PD – pancreatoduodenectomy) została wykonana w 1935 roku przez Allena Whipple’a⁵.

Mimo że stwierdzenie „Noli me tangere” pokutowało w świecie medycznym przez długie lata, to chirurgia trzustki w tym czasie ewoluowała, zaliczając przy tym wzloty i upadki. Jak dziś wygląda sytuacja?

Kwalifikacja do operacji

Analizując aktualne wytyczne National Comprehensive Cancer Network (NCCN), można dojść do wniosku, że chirurgia guzów trzustki ma obecnie wiele wspólnego z chirurgią naczyniową. Kryteria resekcyjności guzów trzustki opierają się na stosunku zmiany do naczyń tętniczych oraz żylnych, takich jak: pień trzewny (CA – celiac axis), tętnica wątrobowa wspólna (CHA – common hepatic artery), tętnica krezkowa górna (SMA – superior mesenteric artery), żyła wrotna (PV – portal vein), żyła krezkowa górna (SMV – superior mesenteric vein) czy żyła główna dolna (IVC – inferior vena cava). Należy szczególnie podkreślić, że w obecnie obowiązujących zaleceniach nie wskazano rozmiaru guza jako kryterium resekcyjności⁶.

We wczesnym rozpoznaniu choroby, dającym szansę na wyleczenie, szczególnie istotna jest czujność kliniczna. Pierwsze objawy sugerujące obecność zmiany rozrostowej w trzustce, do których należą: poszerzenie dróg żółciowych lub przewodu Wirsunga, a ...