Leczenie ran
Pacjent z raną przewlekłą
Podstawy leczenia ran dla lekarzy rodzinnych
lek. Alicja Przywózka-Suwała
prof. dr hab. n. med. Marek Szczepkowski
- Mechanizm i proces gojenia się ran przewlekłych
- Oczyszczanie rany i rodzaje opatrunków specjalistycznych stosowanych w praktyce klinicznej
- Rola opieki multidyscyplinarnej
- Najczęstsze błędy popełniane w terapii ran przewlekłych
Leczenie ran przewlekłych stanowi wyzwanie kliniczne, które wymaga interdyscyplinarnego podejścia oraz dogłębnej znajomości procesów gojenia ran. Dla lekarzy rodzinnych, jako pierwszego punktu kontaktowego w systemie opieki zdrowotnej, istotne jest zrozumienie podstaw leczenia ran, aby zapewnić skuteczną i odpowiednio ukierunkowaną opiekę. Leczenie ran nie jest – jak mogłoby się wydawać – domeną chirurgiczną, ale multidyscyplinarną, w której lekarz rodzinny odgrywa ważną rolę, ponieważ, jak przedstawimy w kolejnych częściach artykułu, to nie tylko leczenie miejscowe, lecz także terapia pacjenta oraz jego chorób współistniejących. Ze względu na czas gojenia wyróżniamy rany ostre i przewlekłe. W niniejszym opracowaniu skupimy się na ranach przewlekłych.
Rany przewlekłe
Epidemiologia
Rany przewlekłe stanowią poważny globalny problem, który jest związany przede wszystkim z takimi jednostkami chorobowymi, jak cukrzyca, niewydolność żylna lub miażdżyca, które prowadzą do niedokrwienia kończyn. Dane statystyczne dotyczące ran przewlekłych w Polsce i na świecie są dosyć rozbieżne i nie są na bieżąco aktualizowane, co utrudnia określenie rzeczywistej skali problemu. Częstość występowania owrzodzeń przewlekłych o mieszanej etiologii szacuje się na 2,21 na 1000 osób w populacji ogólnej, a w przypadku przewlekłych owrzodzeń kończyn – 1,51 na 1000 osób1. W populacji Stanów Zjednoczonych częstość występowania ran przewlekłych to aż 2,5%2. W Polsce ostatnie dane szacunkowe z 2020 roku wskazują, że częstość występowania ran przewlekłych w naszej populacji wynosi 500 0003. Z kolei statystyki z 2021 roku określają częstość amputacji kończyny dolnej z powodu cukrzycy na 8,6 na 10 000 mieszkańców4.
Patofizjologia gojenia
Aby zrozumieć metody leczenia ran, konieczne jest poznanie mechanizmu oraz procesu ich gojenia, który obejmuje kilka nakładających się faz: hemostazę, zapalenie, proliferację i przebudowę (ryc. 1).
Bezpośrednio po urazie rozpoczyna się faza hemostazy, której towarzyszy natychmiastowy skurcz naczyń, agregacja płytek krwi i tworzenie się skrzepu fibrynowego, co łącznie inicjuje następną fazę – zapalną. W tej fazie są aktywowane płytki krwi, a ...
- przedłużona lub nadmierna faza zapalna
- nadmierna infiltracja neutrofilów
- utrzymujące się i nawracające infekcje
- tworzenie się atypowego biofilmu tkankowego.
