W trakcie leczenia doustną suplementacją pokarmową może wystąpić wiele problemów, na które należy odpowiednio zareagować (tab. 2). Nie zawsze są związane ze stosowanym preparatem, mogą być efektem choroby lub metody jej leczenia, co także należy brać pod uwagę. Zwykle częściej występują w przypadku zlecania preparatów przez nieprzeszkolony personel i braku edukacji pacjenta/opiekuna.  

Przestrzeganie zaleceń przez leczonych doustną żywnością medyczną pacjentów jest dyskutowane w piśmiennictwie pod wieloma aspektami. Wiele czynników wpływa na przestrzeganie zaleceń terapii, co jest kluczowe dla osiągnięcia jej skuteczności. Lepszą współpracę ułatwiają: brak dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego związanych z leczeniem (np. nudności czy biegunki, wzdęć), indywidualne dobranie smaku, zapachu i postaci preparatu (uwzględniające preferencje chorego), łatwa dostępność do preparatu, utrzymywanie przerw między posiłkami, fachowa edukacja pacjenta czy opiekuna oraz wsparcie emocjonalne. Istotne jest, by w rozmowie nadać odpowiednią rangę doustnemu leczeniu żywieniowemu, które ma być przez chorego zrozumiane i traktowane jak integralna część terapii. Ważne są także właściwe zorganizowanie wielospecjalistycznej opieki żywieniowej i edukacja medyków oraz finansowanie leczenia33.

Podsumowanie

Z wielu powodów pacjent obciążony ryzykiem żywieniowym nie jest w stanie w codziennych racjach pokarmowych dostarczyć sobie odpowiedniej do zapotrzebowania ilości składników odżywczych, a doustną żywność medyczną należy rutynowo stosować w leczeniu i profilaktyce niedożywienia, szczególnie powszechnego u pacjentów starszych, z wielochorobowością, z chorobami nowotworowymi, przewodu pokarmowego, układu nerwowego, operowanych, rehabilitowanych, po chorobie krytycznej czy w czasie rekonwalescencji.

Pomimo oczywistych wskazań i ogromnej dostępności preparatów włączenie takiego leczenia napotyka wiele trudności ze strony chorych, ich rodzin oraz pracowników ochrony zdrowia. Niewiedza, a szczególnie nieświadomość negatywnego wpływu niedożywienia na proces leczenia, rokowanie i zwiększone występowanie powikłań w tej chorobie prowadzą do traktowania ONS jako mniej istotnego dodatku do terapii. Często chory otrzymuje zalecenie kupna preparatu bez edukacji, doprecyzowania wskazań dostosowanych do jego stanu. Sytuacji nie polepsza brak refundacji preparatów oraz opieki dietetyka specjalizującego się w żywieniu klinicznym.

Standardem powinno być stosowanie ONS jako elementu wielodyscyplinarnej terapii. W każdej sytuacji należy dążyć do konsultacji dietetyka zajmującego się doustnym leczeniem żywieniowym, który oprócz lekarza, pielęgniarki, farmaceuty, logopedy czy rehabilitanta powinien być członkiem zespołu prowadzącego terapię. Schemat opieki żywieniowej powinien uwzględniać plan całościowego leczenia pacjenta.

  

Artykuł powstał z grantu firmy Nestlé Health Science

Small nhsc logo opt

Abstract

Oral nutritional supplements in the management and prevention of malnutrition in adults

Oral nutritional supplements (ONSs) should be routinely used for the management and prevention of malnutrition which is particularly frequent, for example, in elderly patients, patients with multiple comorbidities, cancer diseases or disorders of the gastrointestinal and nervous systems, after surgery or a critical disease, undergoing rehabilitation or recovery. Malnutrition or the risk of malnutrition in patients who can take food orally can be considered an indication for the use of nutritional support which most often involves an individualized modification of the patient’s diet as well as the use of oral nutritional supplements. ONSs can be highly helpful in providing nutritional treatment and their use, for example, improves nutritional status, the quality of life, immunity, wound healing, and it also reduces the incidence of complications in patients with nutritional risks as compared to standard care without the use of ONSs.

Piśmiennictwo

1. Commission Delegated Regulation (EU) 2016/128 of 25 September 2015 supplementing Regulation (EU) No 609/2013 of the European Parliament and of the Council as regards the specific compositional and information requirements for food for special medical purposes. http://data.europa.eu/eli/reg_del/2016/128/oj

2. Rozporządzenie Ministra Zdrowia Dz.U. 2007 nr 209 poz. 1518 oraz zmiany: Dz.U. 2008 nr 208 poz. 1313; Dz.U. 2010 nr 16 poz. 89

3. Valentini L, Volkert D, Schütz T, et al. Suggestions for terminology in clinical nutrition. e-SPEN Journal 2014;9:e97-e108

4. Cawood AL, Burden ST, Smith T, et al. A systematic review and meta-analysis of the effects of community use of oral nutritional supplements on clinical outcomes. Ageing Research Reviews 2023;88:101953

5. Baldwin C, Weekes CE. Dietary advice with or without oral nutritional supplements for disease-related malnutrition in adults. Cochrane Database Syst Rev 2011;2011(9):CD002008

6. Wunderle C, Gomes F, Schuetz P, et al. ESPEN guideline on nutritional support for polymorbid medical inpatients. Clin Nutr 2023;42:1545-68

7. Fallon CM, Corish CA, Horner K, et al. Personalized approaches to the prescription of protein-based oral nutritional supplements in older adults: A scoping review. Clinical Nutrition Open Science 2024;58:80-103

8. Wang S, Shafrin J, Kerr KW, et al. Health economic value of postacute oral nutritional supplementation in older adult medical patients at risk for malnutrition: a US-based modelling approach. BMJ Open 2024;14:e086787. doi: 10.1136/bmjopen-2024-086787

9. Banasiewicz T, Kobiela J, Cwaliński J i wsp. Rekomendacje w zakresie stosowania prehabilitacji, czyli kompleksowego przygotowania pacjenta do zabiegu operacyjnego. Pol Przegl Chir 2023:95(4):61-91

10. Adiamah A, Skorepa P, Weimann A. et al. The Impact of Preoperative Immune Modulating Nutrition on Outcomes in Patients Undergoing Surgery for Gastrointestinal Cancer: A Systematic Review and Meta-analysis. Ann Surg 2019;270(2):247-56

11. Calder PC. Omega-3 fatty acids and inflammatory processes. Nutrients 2010;2(3):355-74

12. Weiman E, Braga M, Carli F, et al. ESPEN guideline: Clinical nutrition in surgery. Clinical Nutrition 2017;36:623-50

13. Kłęk S Kapała A, Surwiłło-Snarska A i wsp. Leczenie żywieniowe w onkologii. Onkologia w Praktyce Klinicznej – Edukacja 2024;10(2)

14. Muscaritelli M, Arends J, Bachmann P, et al. ESPEN practical guideline: Clinical Nutrition in cancer. Clinical Nutrition 2021;40:2898e2913

15. Zmarzły A, Dzierżanowski T, Filipczak-Bryniarska I i wsp. Leczenie żywieniowe u dorosłych pacjentów z nowotworem objętych opieką paliatywną – rekomendacje Polskiego Towarzystwa Żywienia Klinicznego, Polskiego Towarzystwa Medycyny Paliatywnej, Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej, Polskiego Towarzystwa Pielęgniarstwa Opieki Paliatywnej we współpracy z Polskim Towarzystwem Onkologii Klinicznej i Polskim Towarzystwem Gastroenterologicznym. Medycyna Paliatywna 2018;10(3):95-114. doi: 10.5114/ pm.2018.79832

16. Bishoff SC, Bernal W, Dasarathy S, et al. ESPEN practical guideline: Clinical nutrition in liver disease. Clinical Nutrition 2020;39:3533-62

17. Norman K, Kirchner H, Freudenreich M, et al. Three month intervention with protein and energy rich supplements improve muscle function and quality of life in malnourished patients with non-neoplastic gastrointestinal disease – a randomized controlled trial. Clin Nutr 2008;27:48e56

18. Esteban-Fernández A, Villar-Taibo R, Alejo M, et al. Diagnosis and Management of Malnutrition in Patients with Heart Failure. J Clin Med 2023;12(9):3320. doi: 10.3390/jcm12093320

19. Van Zanten ARH, De Waele E, Wischmeyer PE. Nutrition therapy and critical illness: practical guidance for the ICU, post-ICU, and long-term convalescence phases. Crit Care 2019;23(1):368. doi: 10.1186/s13054-019-2657-5

20. Burgos L, Breton I, Cereda E, et al. ESPEN guideline clinical nutrition in neurology. Clinical Nutrition 2018;37354-96

21. Donini LM, Busetto L, Bischoff SC, et al. Definition and diagnostic criteria for sarcopenic obesity: ESPEN and EASO consensus statement. Clin Nutr 2022;41(4):990-1000

22. Academy of Nutrition and Dietetics. Anti-obesity medication and the role of lifestyle interventions delivered by RDNs. https://www.eatrightpro.org/aom

23. Avenell A, Smith TO, Curtain JP, et al. Nutritional supplementation for hip fracture aftercare in older people. Cochrane Database of 2016. John Wiley & Sons, Ltd 1465-858. https://doi.org/10.1002/14651858.CD001880.pub6

24. Babicki M, Mastalerz-Migas A, Gałązka-Sobotka M i wsp. Rekomendacje Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej, Polskiego Towarzystwa Żywienia Pozajelitowego, Dojelitowego i Metabolizmu (POLSPEN) oraz Polskiego Towarzystwa Żywienia Klinicznego w zakresie diagnostyki i leczenia niedożywienia w gabinecie lekarza POZ. Lekarz POZ 2024;10(4):203-17

25. Ockenga J, Grimble R, Jonkers-Schuitema C, et al.; ESPEN Guidelines on Enteral Nutrition: Wasting in HIV and other chronic infectious diseases. Clin Nutr 2006;25(2):319-29. doi: 10.1016/j.clnu.2006.01.016

26. Barazzoni R, Breda J, Cuerda C, et al.; COVID-19 Call Editorial Board. COVID-19: Lessons on malnutrition, nutritional care and public health from the ESPEN-WHO Europe call for papers. Clin Nutr 2022;41(12):2858-68. doi: 10.1016/j.clnu.2022.07.033

27. Stratton RJ, Elia M. Who benefits from nutritional support: what is the evidence? Eur J Gastroenterol Hepatol 2007;19(5):353-8. doi: 10.1097/MEG.0b013e32801055c0

28. Bauer, Biolo G, Cederholm T, et al. Evidence-based recommendations for optimal dietary protein intake in older people: A position paper from the PROT-AGE study group. J Am Med Dir Assoc 2013;14(8):542-59

29. Stratton RJ, Elia M. A review of reviews: A new look at the evidence for oral nutritional supplements in clinical practice. Clin Nutr 2007;2(1):5-23

30. Sobotka L. Podstawy żywienia klinicznego. Korta T, Łyszkowska M (red. wyd. pol.). Wyd. 4. Warszawa: PZWL Wydawnictwo Lekarskie, 2013

31. https://www.malnutritionpathway.co.uk

32. National Prescribing Centre. Prescribing of adult oral nutritional supplements (ONS). Guiding principles on improving the systems and processes for ONS use. www.npc.nhs.uk/quality/ONS/resources/borderline_substances_final.pdf

33. Liljeberg E, Payne L, Skinnars Josefsson M, et al. Understanding the complexity of barriers and facilitators to adherence to oral nutritional supplements among patients with malnutrition: a systematic mixed-studies review. Nutr Res Rev 2024:1-21. doi: 10.1017/S0954422424000192

Do góry