Reumatologia
Fibromialgia: diagnostyka i terapia
dr n. med. Robert Rupiński
- Kryteria diagnostyczne fibromialgii a pewność rozpoznania
- Postępowanie niefarmakologiczne jako pierwsza opcja terapii
- Leki, które można włączyć, oraz skuteczność ich stosowania
- Multimodalność terapii
Fibromialgia – definicja i „pożyteczna” epidemiologia
Fibromialgia (FM – fibromyalgia), określana również jako zespół fibromialgii (FMS – fibromyalgia syndrome), charakteryzuje się występowaniem przewlekłego, uogólnionego bólu oraz objawów towarzyszących: chronicznego zmęczenia, zaburzeń snu oraz czynnościowych zaburzeń różnych układów i narządów1. Ból prawie zawsze dotyczy układu mięśniowo-szkieletowego, dlatego pacjenci z FM zwykle pozostają pod opieką poradni reumatologicznej, neurologicznej lub leczenia bólu. U chorych na FM często współistnieją również zaburzenia depresyjne (lękowe) i konieczna jest u nich konsultacja bądź stała opieka specjalisty psychiatry.
W obowiązującym nadal w naszym kraju 10 wydaniu Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób (ICD-10 – International Classification of Diseases, 10th Revision) fibromialgia ma kod M79.7. W najnowszej, 11 rewizji (ICD-11), która w Polsce ma wejść w życie od 2027 roku, nadano jej kod MG30.01, umieszczając w grupie przewlekłego bólu pierwotnego (chronic primary pain – MG30.0)2, określanego również jako nocyplastyczny (funkcjonalny).
Według najnowszych badań epidemiologicznych częstość FM w populacji ogólnej wzrasta liniowo z wiekiem i wynosi 1,8%, u kobiet 4,0% oraz u mężczyzn 0,01%3. 60% przypadków FM jest rozpoznawanych pomiędzy 30 a 49 rokiem życia4. Fibromialgia często rozwija się u pacjentów leczących się wcześniej z powodu lęku bądź depresji. Pozostałe czynniki ryzyka obejmują: zaburzenia snu, stres, urazy psychiczne lub fizyczne, palenie tytoniu oraz dodatni wywiad rodzinny. Niektórzy autorzy zaliczają do nich również niskie wykształcenie i status społeczno-ekonomiczny, zamieszkiwanie na wsi oraz otyłość5. Biorąc pod uwagę codzienną praktykę kliniczną oraz przedstawione wyniki badań, FM rozpoznaje się po raz pierwszy najczęściej u kobiet w wieku okołomenopauzalnym.
Ocenia się, że FM może być również rozpoznana u 18-24% pacjentów z reumatoidalnym zapaleniem stawów, 14-16% z osiową spondyloartropatią, 18% z łuszczycowym zapaleniem stawów i ponad 22% chorujących na toczeń rumieniowaty układowy6. Z jednej strony jest to bardzo istotna informacja, ponieważ FM w tych grupach chorych może fałszywie zawyżać aktywność choroby oraz negatywnie wpływać na ocenę skuteczności prowadzonego leczenia przeciwzapalnego (w tym z użyciem leków biologicznych). Z drugiej strony pacjent z rozpoznaną układową chorobą tkanki łącznej, u którego rozpoznamy dodatkowo FM, ma szansę na skuteczniejsze leczenie, w tym farmakoterapię zarówno bólu zapalnego, jak i nocyplastycznego.