Gastroenterologia

Niedożywienie i utrata masy ciała w przebiegu nieswoistych chorób zapalnych jelit

dr hab. n. med. Dorota Mańkowska-Wierzbicka

Katedra i Klinika Gastroenterologii, Dietetyki i Chorób Wewnętrznych, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

Adres do korespondencji:

dr hab. n. med. Dorota Mańkowska-Wierzbicka

Katedra i Klinika Gastroenterologii, Dietetyki i Chorób Wewnętrznych,

Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu

ul. Szpitalna 27/33, 60-567 Poznań

e-mail: dorotamw@ump.edu.pl

  • Czynniki wpływające na ryzyko rozwoju zaburzeń stanu odżywienia w grupie pacjentów z nieswoistymi chorobami zapalnymi jelit
  • Kryteria i narzędzia diagnostyczne służące do rozpoznania niedożywienia
  • Metody prowadzenia interwencji żywieniowej

Definicje

Nieswoiste choroby zapalne jelit (NChZJ) to przewlekłe, nawracające schorzenia przewodu pokarmowego, przebiegające z okresami zaostrzeń i remisji. Do tej grupy zalicza się chorobę Leśniowskiego-Crohna (ChL-C) oraz wrzodziejące zapalenie jelita grubego (WZJG).

Szczyt zachorowań na chorobę Leśniowskiego-Crohna przypada na 20-30 rok życia, natomiast w przypadku wrzodziejącego zapalenia jelita grubego na 30-40 rok życia1. Ze względu na wczesny wiek zachorowania na NChZJ oraz specyfikę ich przewlekłego i nawrotowego przebiegu konieczne jest zapewnienie pacjentom holistycznej i długoterminowej opieki, w której leczenie żywieniowe stanowi integralny element strategii terapeutycznej. Nieswoiste choroby zapalne jelit są zaliczane do chorób cywilizacyjnych, których częstość występowania systematycznie rośnie, szczególnie w krajach roz­winiętych, choć w ostatnim czasie obserwuje się również wzrost zachorowań w krajach rozwijających się. Do istotnych czynników zwiększających ryzyko zachorowania zalicza się m.in. dietę zachodnią, charakteryzującą się wysokim spożyciem żywności wysokoprzetworzonej typu fast food, bogatej w cukier rafinowany oraz tłuszcze trans.

Zaburzenia stanu odżywienia w grupie pacjentów z NChZJ wynikają z wielu współistniejących czynników:

  • aktywnego procesu zapalnego w ścianie jelit – aktywacja układu immunologicznego zwiększa zapotrzebowanie organizmu na podaż energii i białka
  • zmniejszonego spożycia składników odżywczych jako konsekwencji obniżonego łaknienia związanego z podwyższonym stężeniem cytokin prozapalnych, a także dolegliwości takich jak ból lub dyskomfort w jamie brzusznej podczas spożywania posiłków, biegunki, nudności i wymioty
  • zaburzeń funkcjonowania przewodu pokarmowego obejmujących:
    • upośledzenie procesów trawienia i wchłaniania wynikających bezpośrednio z choroby
    • działania niepożądane stosowanej terapii (np. glikokortykosteroidami, sulfasalazyną, metotreksatem bądź cholestyraminą)
      • glikokortykosteroidy zaburzają wchłanianie wapnia, fosforu i cynku oraz upośledzają metabolizm witamin C i D, co zwiększa ryzyko wystąpienia osteoporozy
      • sulfasalazyna hamuje wchłanianie kwasu foliowego – przewlekła terapia może prowadzić do wystąpienia niedokrwistości i hiperhomocysteinemii
      • metotreksat podobnie jak sulfasalazyna działa jako antagonista kwasu foliowego – hamuje enzymy odpowiedzialne za jego przemiany (m.in. reduktazę dihydrofolianową)
      • cholestyramina zaburza wchłanianie żelaza, witaminy B12 oraz witamin rozpuszczalnych w tłuszczach
    • konsekwencje leczenia chirurgicznego.

Pełna wersja artykułu omawia następujące zagadnienia:

Zaburzenia mikrobioty w nieswoistych chorobach zapalnych jelit

Mikrobiom to ekosystem mikroorganizmów – bakterii, grzybów, bakteriofagów, wirusów i archeonów – zasiedlających jelito grube. Mikrobiota odgrywa kluczową rolę m.in. w kształtowaniu odporności [...]

Diagnostyka niedożywienia – oceny przesiewowe i klasyfikacja według GLIM

W celu uproszczenia i ujednolicenia diagnostyki niedożywienia w różnych sytuacjach klinicznych eksperci European Society for Clinical Nutrition and Metabolism (ESPEN) opracowali dwustopniowy model postępowania (ryc. [...]

Planowanie interwencji żywieniowej – zasady i etapy

Po potwierdzeniu rozpoznania niedożywienia należy niezwłocznie wdrożyć interwencję żywieniową, która powinna obejmować następujące etapy:

Wybór drogi podaży – algorytm i priorytety terapeutyczne

Leczenie żywieniowe zawsze należy planować na podstawie oceny czynności przewodu pokarmowego20. Droga doustna jest preferowana, o ile stan kliniczny na to pozwala. [...]

Podsumowanie

Niedożywienie jest jednostką chorobową, której nasilenie prowadzi do licznych negatywnych konsekwencji, obejmujących funkcjonowanie wszystkich narządów i układów, a w szczególności do utraty masy, siły [...]

Do góry