Wytyczne w praktyce
Niskosodowe zamienniki soli
Wytyczne World Health Organization
mgr Aleksandra Kajdas
- Omówienie wytycznych WHO z 2025 roku dotyczących stosowania substytutów soli o obniżonej zawartości sodu w celu zmniejszenia spożycia sodu, obniżenia ciśnienia tętniczego i redukcji ryzyka chorób sercowo-naczyniowych
- Wskazanie różnic w stosunku do dotychczas obowiązujących zaleceń oraz możliwości ich wdrożenia w realiach polskiego systemu opieki zdrowotnej
Każdego roku 11 mln zgonów jest związanych z niewłaściwą dietą1. Z tego 1,9 mln jest przypisywanych wysokiemu spożyciu sodu2. Zmniejszenie spożycia sodu jest skutecznym sposobem na obniżenie ciśnienia tętniczego, a tym samym na redukcję ryzyka chorób niezakaźnych, takich jak choroby układu krążenia czy przewlekła choroba nerek. Ograniczenie spożycia sodu zmniejsza również ryzyko innych schorzeń, np. raka żołądka3. W 2012 roku World Health Organization (WHO) wydała wytyczne dotyczące ograniczenia spożycia sodu do <2 g/24 h w celu obniżenia ciśnienia tętniczego i ryzyka chorób układu krążenia4. Państwa członkowskie uzgodniły globalny cel zmniejszenia średniego spożycia sodu w populacji o 30% do 2030 roku w celu zapobiegania i kontroli chorób niezakaźnych. Pomimo wysiłków podejmowanych przez państwa członkowskie postęp w tym zakresie jest powolny. Średnie globalne spożycie sodu pozostaje wysokie – jest szacowane na 4,3 g/24 h (zakres od 2 g/24 h do 7 g/24 h) w 2019 roku, czyli jest ponaddwukrotnie wyższe niż zalecenie WHO, dlatego konieczne są pilne i przyspieszone działania5.
Chlorek sodu (NaCl) jest najczęstszą formą soli dodawanej do żywności zarówno przez konsumentów, jak i producentów żywności. Substytuty soli o niższej zawartości sodu (LSSS – lower-sodium salt substitutes) są alternatywą dla zwykłej soli zarówno tej dodawanej do żywności przez konsumenta podczas gotowania lub jedzenia, jak i tej obecnej w żywności przetworzonej i żywności podawanej w restauracjach oraz innych miejscach poza domem. LSSS są również stosowane w przyprawach zawierających sód, takich jak sos sojowy i sos rybny, które są powszechnymi źródłami sodu w diecie w niektórych krajach. Te alternatywne sole mają mniej sodu niż zwykła sól i często zawierają chlorek potasu (KCl), z innymi substancjami lub bez nich, aby uzyskać smak podobny do zwykłej soli. Zastąpienie części chlorku sodu chlorkiem potasu jest sposobem nie tylko na obniżenie zawartości sodu w soli, lecz także na zwiększenie spożycia potasu. Należy podkreślić, że w celu obniżenia ciśnienia tętniczego i ryzyka chorób sercowo-naczyniowych eksperci WHO zalecają także zwiększenie spożycia potasu. Rekomendacja ta nie obejmuje pozyskiwania potasu z suplementów w postaci tabletek lub LSSS. Stosowanie LSSS jest jednak coraz częściej rozważane przez krajowe organy ochrony zdrowia i organizacje zdrowia publicznego jako potencjalna strategia redukcji spożycia sodu, a ich wykorzystanie rośnie. Jak na razie nie ma globalnych wytycznych odnoszących się do stosowania tych substytutów. Pojawiły się obawy dotyczące bezpieczeństwa LSSS zawierających potas, ponieważ zbyt wysokie stężenie potasu we krwi (hiperkaliemia) może być szkodliwe, szczególnie dla osób z upośledzoną funkcją nerek. W związku z tym ważne jest systematyczne przeglądanie istniejących badań na temat skutków zdrowotnych przyjmowania LSSS i implementacja wytycznych WHO dotyczących ich stosowania5.