Dla wszystkich wymienionych grup przewiduje się schemat szczepienia podstawowego 0-1-6 miesięcy. W celu oceny odporności poszczepiennej u osób z grup ryzyka zakażenia HBV zaleca się określenie poziomu przeciwciał anty-HBs nie wcześniej niż po 4 tygodniach od podania ostatniej dawki szczepienia podstawowego (najlepiej między 4 a 6 tygodniem). Nie przewiduje się podawania dawek przypominających u osób zdrowych.

Szczepienia osób z bliskiego otoczenia chorych na WZW typu B i nosicieli HBV narażonych w sposób szczególny na zakażenie (domownicy oraz osoby przebywające w zakładach opiekuńczych, wychowawczych i zakładach zamkniętych) również są wykonywane trzema dawkami szczepionki według schematu 0-1-6 miesięcy. Nie przewiduje się podawania dawek przypominających. Rewakcynacja po szczepieniach podstawowych jest wskazana natomiast u:

• chorych z niedoborem odporności – gdy po szczepieniach podstawowych stężenie przeciwciał anty-HBs wynosi <10 j.m./l, zaleca się podanie kolejnych 1-3 dawek szczepionki; gdy stężenie przeciwciał utrzymuje się <10 j.m./l, nie wykonuje się dalszych szczepień
• pacjentów z nowotworami w trakcie leczenia immunosupresyjnego oraz pacjentów po przeszczepieniu narządów – zaleca się utrzymanie poziomu przeciwciał ≥100 j.m./l; kontrola przeciwciał odbywa się co 6 miesięcy; gdy stężenie spada <100 j.m./l, należy podać podwójną dawkę szczepionki
• pacjentów z cukrzycą – gdy po szczepieniach podstawowych stężenie przeciwciał wynosi <10 j.m./l, zaleca się podanie kolejnych 1-3 dawek szczepionki; jeżeli nie uzyska się ochronnego stężenia przeciwciał po podaniu 1-3 dawek szczepionki, odstępuje się od dalszej immunizacji
• osób w fazie zaawansowanej choroby nerek z filtracją kłębuszkową <30 ml/min oraz u osób dializowanych – dawki przypominające należy podawać według wskazań producenta szczepionki oraz zaleceń lekarza, jeśli stężenie przeciwciał anty-HBs znajduje się poniżej poziomu ochronnego (10 j.m./l); zaleca się badanie poziomu przeciwciał co 6-12 miesięcy.

Oznaczanie poziomu przeciwciał anty-HBs u osób przewlekle chorych w ramach lekarskiego badania kwalifikacyjnego do szczepienia jest nieodpłatne.

Szczepienie przeciw WZW B zaleca się bardzo szerokiemu gronu osób z różnych kategorii:

• osobom, które ze względu na tryb życia lub wykonywane zajęcia są narażone na zakażenia związane z uszkodzeniem ciągłości tkanek lub poprzez kontakt seksualny
• przewlekle chorym o wysokim ryzyku zakażenia nieszczepionym w ramach szczepień obowiązkowych
• przewlekle chorym o wysokim ryzyku zakażenia: z chorobami przebiegającymi z niedoborem odporności, w tym leczonych immunosupresyjnie, pacjentom z cukrzycą i niewydolnością nerek
• chorym przygotowywanym do zabiegów operacyjnych
• dzieciom i młodzieży nieobjętym dotąd szczepieniami obowiązkowymi
• osobom dorosłym, zwłaszcza w wieku starszym.

Nie dopuszcza się uzależniania wykonania zabiegu medycznego związanego z naruszeniem ciągłości tkanek od wcześniejszego przeprowadzenia szczepienia przeciw WZW B.

Dostępność skutecznej, bezpiecznej, a także taniej szczepionki przeciw WZW B sprawia, że ideałem byłoby zaszczepienie całej populacji poszczególnych krajów. Należy zachęcać do szczepień osoby dorosłe i w tym zakresie bezcenna wydaje się rola lekarzy rodzinnych. Oczywiście podobnie jak inne szczepionki ta skierowana przeciw HBV nie zapewnia 100% skuteczności, należy jednak pamiętać, że przy wyjątkowo wysokiej immunogenności zaszczepienie dużego odsetka populacji zwiększa ochronę również osób nieodpowiadających na szczepienie. Wykazano możliwą genetyczną predyspozycję do nieodpowiadania na szczepionkę, prawdopodobnie z powodu obecności haplotypów swoistego ludzkiego antygenu leukocytowego (HLA – human leucocyte antigen) i specyficznego polimorfizmu pojedynczego nukleotydu (rs497916, rs3922, rs676925 i rs355687) w genach receptorów cytokin, ich receptorów i toll-like receptorów. Możliwe także, że warianty genetyczne w HLA-DP, HLA-DQ, HLA-DR wpływają na odpowiedź na szczepienie.

Obecnie najistotniejszym wyzwaniem jest ocena, na jak długo podstawowy schemat szczepień zapewnia ochronę, i to zarówno w populacji dzieci zaszczepionych w ramach kalendarza szczepień, jak i osób dorosłych. Dane epidemiologiczne jednoznacznie wskazują na korzyści płynące ze szczepień i nie ma powodów do uruchamiania masowej akcji podawania dawek przypominających. Pewna ostrożność, zwłaszcza w przypadku ewidentnej ekspozycji na krew i wydzieliny, nakazuje indywidualne podejście do zagadnienia zastosowania dawki przypominającej w zależności od poziomu anty-HBs.

Profilaktyka bierna – immunoglobulina swoista (HBIG)

Immunoglobulina swoista przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu B jest wytwarzana z osocza osób, u których obecne są przeciwciała anty-HBs. Zapewnia bierną immunizację osobom, u których doszło do ekspozycji na krew lub inne wydzieliny osoby zakażonej HBV. Oczywiście HBIG stosuje się wyłącznie u osób, które nie były szczepione lub nie odpowiedziały na szczepienie przeciw WZW B. HBIG podaje się również po transplantacji wątroby osobom zakażonym HBV, aby zapobiec indukowanemu przez HBV uszkodzeniu przeszczepu wątroby. Ta forma profilaktyki zapewnia także ochronę noworodkom urodzonym przez matki zakażone HBV. Wówczas podaje się równolegle HBIG oraz pierwszą dawkę szczepionki.