Krótkotrwałe stosowanie wysokich dawek GKS nie zwiększa ryzyka obniżenia masy kostnej27. Natomiast chorzy z SM są bardziej narażeni na złamania kości, a ryzyko to jest większe w ostatnim czasie u stosujących doustne lub dożylne GKS bądź leki antydepresyjne28,29.

Podsumowanie

Należy uznać, że suplementacja witaminy D u pacjentów ze stwardnieniem rozsianym jest ważnym elementem holistycznej opieki i ma szczególne znaczenie w profilaktyce obniżania mineralizacji kostnej, zwłaszcza u kobiet narażonych na spadek stężenia estrogenów, obniżoną aktywność fizyczną w przebiegu narastania niesprawności, leczenie GKS, aktywny proces zapalny. Nie ma aktualnie dowodów na terapeutyczny wpływ suplementacji witaminy D na przebieg SM. Nie można również jednoznacznie stwierdzić, czy niskie stężenie tej witaminy jest czynnikiem patogenicznym dla SM, czy raczej wynikiem narastającej niesprawności chorych, zwłaszcza tych znajdujących się w izolacji. Obecnie należy przyjmować prawidłowe wartości witaminy D za ochronny czynnik ryzyka rozwoju SM, suplementacja cholekalcyferolu zaś ma znaczenie również w ograniczeniu powikłań choroby. Jest ona ponadto bezpieczna, dlatego nie jest uzasadnione klinicznie ani kosztowo monitorowanie jej stężenia. Podobnie nie ma uzasadnienia oznaczanie stężenia parathormonu. Zgodnie z aktualnymi wytycznymi zaleca się natomiast wykonywanie badań densytometrycznych.

ABSTRACT

Bone metabolism in multiple sclerosis patients

Patients with multiple sclerosis are increasingly often at risk of osteoporosis and osteopenia as compared to the general population, and this risk tends to increase with each year. Genetic risks for multiple sclerosis, associated with the metabolism of vitamin D, are mostly regulated by environmental factors. The supplementation of vitamin D, which is recognized as an unfavorable prognosis factor for multiple sclerosis, has no effect on the progression of the disease, however, it has a crucial role in the prevention of bone metabolism disorders and it is a component of holistic patient treatment.

Piśmiennictwo

1. Pierrot-Deseilligny C, Souberbielle JC. Vitamin D and multiple sclerosis: An update. Mult Scler Relat Disord 2017;14:35-45

2. Looker AC, Pfeiffer CM, Lacher DA, et al. Serum 25-hydroxyvitamin D status of the US population: 1988-1994 compared with 2000-2004. Am J Clin Nutr 2008;88(6):1519-27

3. Bove R, Musallam A, Healy BC, et al. Low testosterone is associated with disability in men with multiple sclerosis. Mult Scler 2014;20(12):1584-92

4. Zhao D, Ouyang P, de Boer IH, et al. Serum vitamin D and sex hormones levels in men and women: The Multi-Ethnic Study of Atherosclerosis (MESA). Maturitas 2017;96:95-102

5. Spanier JA, Nashold FE, Mayne CG, et al. Vitamin D and estrogen synergy in Vdr-expressing CD4(+) T cells is essential to induce Helios(+)FoxP3(+) T cells and prevent autoimmune demyelinating disease. J Neuroimmunol 2015;286:48-58

6. Karaky M, Alcina A, Fedetz M, et al. The multiple sclerosis-associated regulatory variant rs10877013 affects expression of CYP27B1 and VDR under inflammatory or vitamin D stimuli. Mult Scler 2016;22(8):999-1006

7. Ramasamy A, Trabzuni D, Forabosco P, et al. Genetic evidence for a pathogenic role for the vitamin D3 metabolizing enzyme CYP24A1 in multiple sclerosis. Mult Scler Relat Disord 2014;3(2):211-9

8. Sawcer S, Hellenthal G, Pirinen M, et al. Genetic risk and a primary role for cell-mediated immune mechanisms in multiple sclerosis. Nature 2011;476(7359):214-9

9. Graves JS, Barcellos LF, Shao X, et al. Genetic predictors of relapse rate in pediatric MS. Mult Scler 2016;22(12):1528-35

10. Laursen JH, Søndergaard HB, Albrechtsen A, et al. Genetic and environmental determinants of 25-hydroxyvitamin D levels in multiple sclerosis. Mult Scler 2015;21(11):1414-22

11. Ramagopalan SV, Maugeri NJ, Handunnetthi L, et al. Expression of the multiple sclerosis-associated MHC class II Allele HLA-DRB1*1501 is regulated by vitamin D. PLoS Genet 2009;5(2):e1000369

12. Nolan D, Castley A, Tschochner M, et al. Contributions of vitamin D response elements and HLA promoters to multiple sclerosis risk. Neurology 2012;79(6):538

13. Cocco E, Meloni A, Murru MR, et al. Vitamin D responsive elements within the HLA-DRB1 promoter region in Sardinian multiple sclerosis associated alleles. PLoS One 2012;7(7):e41678

14. Ascherio A, Munger KL. Environmental risk factors for multiple sclerosis. Part II: Noninfectious factors. Ann Neurol 2007;61(6):504

15. Ascherio A, Munger KL, White R, et al. Vitamin D as an early predictor of multiple sclerosis activity and progression. JAMA Neurol 2014;71(3):306

16. Kampman MT, Steffensen LH, Mellgren SI, et al. Effect of vitamin D3 supplementation on relapses, disease progression, and measures of function in persons with multiple sclerosis: exploratory outcomes from a double-blind randomised controlled trial. Mult Scler 2012;18(8):1144

17. Alharbi FM. Update in vitamin D and multiple sclerosis. Neurosciences (Riyadh) 2015;20(4):329

18. Mesliniene S, Ramrattan L, Giddings S, et al. Role of vitamin D in the onset, progression, and severity of multiple sclerosis. Endocr Pract 2013;19(1):129

19. Jagannath VA, Filippini G, Di Pietrantonj C, et al. Vitamin D for the management of multiple sclerosis. Cochrane Database Syst Rev 2018;9(9):CD008422

20. Engkasan JP. Does Vitamin D reduce disease activity in people with multiple sclerosis? A Cochrane Review summary with commentary. NeuroRehabilitation 2019;45(1):135-6

21. De Vincentis S, Russo A, Milazzo M, et al. How Much Vitamin D is Too Much? A Case Report and Review of the Literature. Endocr Metab Immune Disord Drug Targets 2021;21(9):1653-9

22. Kępczyńska K, Zajda M, Lewandowski Z, et al. Bone metabolism and vitamin D status in patients with multiple sclerosis. Neurol Neurochir Pol 2016;50(4):251-7

23. Niedziela N, Pierzchała K, Zalejska-Fiolka J, et al. Assessment of Biochemical and Densitometric Markers of Calcium-Phosphate Metabolism in the Groups of Patients with Multiple Sclerosis Selected due to the Serum Level of Vitamin D3. Biomed Res Int 2018;2018:9329123

24. Huang Z, Qi Y, Du S, et al. BMI levels with MS Bone mineral density levels in adults with multiple sclerosis: a meta-analysis. Int J Neurosci 2015;125(12):904-12

25. Duan S, Lv Z, Fan X, et al. Vitamin D status and the risk of multiple sclerosis: a systematic review and meta-analysis. Neurosci Lett 2014;570:108-13

26. Kubicka K, Pierzchała K. Concentration of 25(OH)D 3 and calcium and phosphorus metabolism in patients suffering from relapsing-remitting multiple sclerosis. A pilot study. Neurol Neurochir Pol 2013;(2):126-30

27. Olsson A, Oturai DB, Sørensen PS, et al. Short-term: high-dose glucocorticoid treatment does not contribute to reduced bone mineral density in patients with multiple sclerosis. Mult Scler 2015;21(12):1557-65

28. Bazelier MT, van Staa TP, Uitdehaag BM, et al. The risk of fractures in patients with multiple sclerosis: the UK general practice research database. J Bone Miner Res 2011;26(9):2271-9

29. Bazelier MT, van Staa TP, Uitdehaag BM, et al. Risk of fractures in patients with multiple sclerosis. Neurology 2012;78(24):1967-73

Do góry