Chorym z dużym kątem zeza podawano bupiwakainę z jednoczesnym podaniem toksyny botulinowej do mięśnia o działaniu antagonistycznym. Ta technika ma zapobiegać wydłużeniu mięśnia, do którego podaje się bupiwakainę, i pozwala na jego odbudowanie przy zachowaniu mniejszej długości mięśnia.¹⁵

Badania z wykorzystaniem bupiwakainy wydają się bardzo obiecujące i mogą wyznaczać nowy kierunek w leczeniu zeza.

Operacja jednoczesnego cofnięcia i skrócenia tego samego mięśnia

W przypadku zmiennego zeza od lat z powodzeniem wykorzystuje się szwy fiksacyjne tylne (zwane szwami Cüppersa lub w żargonie strabologicznym operacją Faden). Jednym z ich zastosowań jest zez nietowarzyszący, kiedy zez i (lub) podwójne widzenie pojawiają się podczas spoglądania na boki, natomiast podczas patrzenia na wprost oczy są ustawione równolegle i nie ma podwójnego widzenia. Technika operacji polega na przyszyciu mięśnia do twardówki w okolicy równika za pomocą dwóch niewchłaniających się szwów. Ze względu na lokalizację szwów operacja ta stwarza duże wymagania techniczne. Nie ma też możliwości regulowania tych szwów, a ewentualna powtórna operacja w przyszłości jest bardzo trudna. Alternatywą zaproponowaną w ostatnich latach jest operacja jednoczesnego cofnięcia mięśnia z jego skróceniem.^16,17 Zabieg ten ma przynosić podobny efekt jak założenie szwów Cüppersa, pozwala jednak uniknąć ich wad. Stosując tę technikę, można wykorzystać szwy regulowane, a ewentualne reoperacje nie powinny nastręczać specjalnych trudności.

Wrodzone zespoły nieprawidłowości nerwów czaszkowych

W ostatnich latach pojawiają się próby syntetycznego spojrzenia na tak swoiste zespoły, jak zespół Stillinga-Türka-Duane'a (STD), Möbiusa, Browna i inne rzadziej występujące.^18,19 Wrodzone zespoły nieprawidłowości nerwów czaszkowych (CCDD – congenital cranial dysinnervation disorders) są grupą wrodzonych niepostępujących chorób, będących następstwem nieprawidłowego unerwienia mięśni zewnątrzgałkowych i mięśni twarzy. Powstają na skutek upośledzonego rozwoju jąder nerwów czaszkowych lub odpowiednich połączeń międzynerwowych. Występują pod postacią niepostępującego nietowarzyszącego zeza o charakterystycznie zaburzonej ruchomości gałek ocznych, z objawami dodatkowymi, takimi jak swoiste współruchy, które ułatwiają ustalenie rozpoznania. We wszystkich schorzeniach zaliczanych do tej grupy mięśnie zewnątrzgałkowe niewystarczająco unerwione motorycznie cechują się osłabieniem funkcji oraz niedorozwojem, podczas gdy prawidłowo unerwione mięśnie antagonistyczne wykazują przykurcz i sztywność. Dlatego w przeszłości za pierwotną przyczynę tych schorzeń błędnie uznawano wrodzone anomalie budowy tkanki mięśniowej. W ostatnich latach próbuje się identyfikować towarzyszące im mutacje w genach odpowiedzialnych za rozwój nerwów czaszkowych (KIF21A, ARIX, HOXA1, ROBO3 i innych).

Podsumowanie

Nowoczesne metody obrazowania, takie jak MR o wysokiej rozdzielczości, pozwalają lepiej zrozumieć budowę aparatu gałkoruchowego jako całości oraz uwidocznić zależności między tkankami oczodołu. Poznawanie budowy oraz funkcji bloczków mięśniowych umożliwia lepsze zrozumienie nieprawidłowości ustawienia i ruchomości gałek ocznych. Operacja Yokoyamy całkowicie zmieniła podejście operacyjne do chorych z zezem zbieżnym ustalonym i umożliwiła skuteczne leczenie większości z nich. Wyniki badań z wykorzystaniem bupiwakainy wydają się bardzo obiecujące i mogą wyznaczać nowy kierunek w leczeniu zeza. Dlatego, mimo że zestaw środków, którymi dysponują strabolodzy, nie jest tak spektakularny jak w przypadku chirurgów szklistkowo-siatkówkowych lub refrakcyjnych i zazwyczaj nie odbiega od znanych od lat igły, nici i nożyczek, bogatsi o nową wiedzę możemy leczyć lepiej, szybciej i bardziej przewidywalnie.